Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

HARDALES | 
.RDALES ,fiue Ardales ; In fceliciffimo totius Hif panizHifpalenfi agro 
dxarafium) Arabes Vocant(Bzxtice prouinciz,itinere, quo ex Xerxes Malagi 
tur, oppidum,feu potius aperti & amplum hofpitiü, Hif; panis Burgada, Ar.em 
"abet przcelía in rupe à. Maurisquondam in limitibus Hifpalenfis imperij 
onftru&am.Quam Chriftiani deinde,foelicioreaufi picio rerum Domini, am- 
^lioribus zdificijs condecorarunt. Aquzdu&um habet , cuius beneficio ex 
nontibus vicinis fontana & limpida aqua inarcem, &inde In oppidum, ad 
"arias ciuium commoditates deriuatur , quibus copiofum fontem largitur. 
-iuium opus,victufdueratio inagricultura potiflimum confiftit, & pecorum 
paftu,cüm foelixarnorum Vbertas,magnam triticex meffis lztitiam ipfis, natu- 
'* beneficio, prebeat,vt non immerità Grzcorum carmina Ely(ias amoenitates huic & Vicino Hi fpa- 
lenfiagro tribuerint.Hinc frugibus & tritico przfertim abundit ,quod in fübterraneis cellis feu puteis 
*leganter & cautéconferuant. Quz recondendi ratio,& nobis in Colonienfi agro degentibus, & infoe. 
licis belli diuturnitate attritis,neceffarió cxcogitanda foret,quibus hoftiles Pradonum excurfiones nul- 
un horreum,é Vülcani rabie tutum relinquunt. 
CARTA^MA, 
ARTAMA miliaribus duobus à Malaga diftans ad maximi montis radices, qui ad mare 
'íque Mediterraneum fe extendit, oppidulum,cum caftro i ncontinenti fitum, in agri. 
:ultura,& pafcendis pecoribus fe exercet. Multas in vicinia habet glidium & gallarum 
yluas,quarum ada tramentum conficiendum, & ad coria denfanda,tum etiam in me- 
licinis eft vfus. Venatio hic, & aucupium frequens,ob venuftam loci clegantiam.Hice- 
aim aperire fe incipitcultum & foecundum Malagenfefolum » quod ad Mediterraneü 
marecontinuata vbertate, (efe extendit, & varia fructuum ac herbarum Scnera, quzad exteras etiam 
pentes, procul emittuntur,producit. Er inter reliquas herbam,quam Itali Somacho, Hifpani Sumagre, 
Belge Sommack, ctiam Smack nuncupant, apud I atinos nomen habere Plinius negat. Foliorum vfus 
id paranda & conden(anda Hircorum & Caprarum coria(Corduana vocant)conducit. Et, qui canos o- 
derunt capillos,deco&tum foliorum,ad denigrandoscapillos adhibent. Multi c tiam hic Cappares hinc 
ndepromifcué in magna abundantia proueniunt,&à vulgari plebe colle&i in Malagam,harum mer- 
-ium emporium, importantür,inde per marc in Belgium, & adalias prouincias tranfuehuntur. Porró 
nic mons,cui Cartama adiacet, verf, us Aquilonem,omnino f^ ylueflris eft,ab'alia autem parte,vineta có. 
inet,quz vina,necnó Vuas paítas faporis Optimi,latá copiápraftat.Inter vineta autem videre eftamyg. 
dala, & frequeutesficus, qua propter preftantiam, abundantia maxima fingulis annis, adomnes pro- 
üinciasratibus tranfportant. In duas autem partes diuerfafdue appellationes hic mons diuifüs eft, qua. 
rum vna la Sierra,altera la Cerquià nominatur,vnde ctiam vtriufque loci vuz paffe , eandema ppella. 
"ionem fortiuntur. Porro , etiamfi in hoc oppido nulle fint vinez,necvinacalcentur, nec vug patíz 
prz parentur, fed magisin circumvicinis montibus Malagz,& Velis Malagz;tamen quia ifte mós huius 
'celicitatis principium exiftit,idcirco ad curiofum oble&tandum le&orem,modum conficiendi & con. 
lendi vuas paffas, quarum gratus nobis Germanis eft vfi us, hicbreuiterdefcribemus. Eas potiffimüm 
Mauri conficiunt,qui hos montes plerumque incolunt.Duo fant vuarum paffarum genera, quorum v- 
nun,vuam paffam Solis,quz cft cerulea;alterum,vuam paffam lixam,quz eft corbea,nuncu pant.In pri- 
mo conficiendo ita procedunt. Quando botrus ad id opus deftinatus, maturefcit, pedunculum vuz ab- 
(cindunt ad medium, ita vt humor radicalis illum am plius penetrare nequeat, attamen in pampino & 
vite penfilis maneat.Tum calore folis vua exficcatur, poft füfficienter exíiccatam ,.Colligunt, & in vafa 
cecondunt.A Iterum vero genus,hacratione conficiunt.Dum vinez putantur , abíciffos brachiorum ra- 
mos,in fafciculos colligant, cofáuc ad vindemia tempus referuant;quos tuncexurentes , €x cincribus, 
in magnis vafis lixiuium parant,colligunt vuas, & vnamquamque figillatim huic lixiuio Khmergunt, 
cafque deinde in aream obduratam ; bené purgatam,& ad id in vinea adornatam , ad meridiem collo 
cant, vt ibiinceas lixiuioconfi perías, folis radij operentur. Exficcatas &à fole fufficienter con- 
coctas,corbibus inferciunt. Ethinc vuz pafle corbez nuncupantur. Eodem ctiam 
modo fiuntficus corbez , ramorum aridorum cx ficubus 
amputatorum & combuftorum 
lixiuio. 
[I