Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

IN 
lifpendiumjnfanire volunt. 
i7. THERMAEAntlang. 
3, TIARYRIS, vide Tybur. 
4. TIGVRYM,proximisaliquot fzculis Turegum dictü, 
vulgo, Suríd)/ Heluctig vetuftifsima eft vrbs;fitain zmoeno 
loco ad exitum lacus magni,qui hic definit,exclvditd; 2mné 
Lindmagam,vulgo Limnat dictum,quem haud procul à Gla- 
renareeipit, & diuidit vrbem in duas ciuitates, maiorem & 
ninorem,qüe tamen tribus coniungütur amoenis pontibus 
,n quibus frequétes ciuium fiunt deambulationes.Solum per 
"ircuitum ciuitatis eft valde foecundum, feraxó; vini & fru- 
menti plurimi. Vinum tamen plerumd; eft fubacerb(ü, nec po 
:eft ob vicinas alpes,ad perfedam peruenire maturitaté.Ma- 
;urefcit vinum feu potius mitefcità fua aufteritate, pott ali- 
quot annos in penu conferuatum.Extenditur mons ad orien- 
tem ciuitatis & lacus, feré ad tria miliaria, perpetuis cófitus 
itibus.Eft quod; in vrbe amplifsimum frumenti forá, quod 
indidj aduectum, & diflractü, per lacü Tigurenfem ducitur 
id loca Heluetiorum fuperiora, prefertim ad Glaronà.Quin 
3 ex eolacuinalium tráfportatum lacü, quem vulgo Vval- 
tertenfem lacum vocant,qui longitudine duorum miliario- 
cum Germanicorum inter altifsimas & Precipitesrupes, & 
montes patet, tranfuehitur ad Curiam,& Grifones 1píos, iti- 
aere 1o.aut r2. miliariorum. Eft autezn forum illud hebáomi- 
darium. Quàm bonis pifcibus abundet lacus Tizurinus, pze- 
(ertim affatilibus,nouerüt hi, qui in hac vrbe fuerunt,Quan- 
do veró,& àquo, prima huius vrbis iacta fint fundaméta,mi- 
hi non conftat.Maior Ecclefia Canonicorum fuit fundata an 
:etemporà Caroli magni, Deinde item Corolus auxit fuada 
:jionemillá circa annum Chrifti 810. vocaturá; Ecciefta prz- 
pofiturz fanciorum Felicis & Regulz, Anno Chriti g53.Lu- 
douicus Rex Germanie,nepos Coroii Magni fundauit Abba- 
riam deminarum, quz vulgo vocatur $ravoen CHionfter/ex 
»atrimonio.Rupertt Ducis Alemanniz,quod ille defignaue- 
rat, & tradiderat Regi Ludouico, et:amá idé Ludouicusex 
»onis fuis nonnihil quoque cótribuerit.Prima Abbatiffa vo- 
cata fuit Hildegardis,filia iam dicti Ludouici. In litteris hu- 
xis fundationis,vocatur ciuitasifta Turegum in Ducatu Ale- 
mannico in pago Turgaucenfi. In fundatione illaloquitur 
Rex Ludouicus in hunc modutn: Nottrat iurisdictionem, 
& perfecturam in Turego, in DucatuSeuiz feu Almannie 
quz eft in circuitu Turgoiz,cum omnibus attinentijs & do- 
minijs pertinétibus ad hanc prefecturam,przfertim cum re- 
gione Vri, & Forefto, quod Albis vocant, donauimus domi- 
aarum monaflerio, quod fitum eftin oppido Zurich, vbi de- 
incepsreligiofx femine fufcipiantur,& cóferuentur. Pater 
10 quoi; animo moti, defignauimus & tradidimus predidtü 
monafterium cum omnibus attinentijs prxdilectz filie no- 
trz Hildegardi in proprietariá, vt memoratis foeminis prc- 
it,eafdemá; fub fua ditciplina,regula & ordine teneat. Datü 
ig. Augufti,anno zo. noflri regni Auttrafiz, in ciuitate Ratif- 
ponenfi.Multis poftea elapfis annis.circa annü fcilicet Chri- 
(ti 1083.liberata eft vrbs ab adminifiratione Ducatus Alemá- 
nix fiue Sueuiz. 
;z. Tivorrvide Tybur. 
:6. racanarià Crypta; vide difcriptionem Montis Mifeni 
n Indice. 
5$, TRAIECTv M ad Mofam, elegás & celeberrimi noinis 
iibsyoriginem à Romanis, ex Geropi] Becani fententia,fum- 
»fiffe videtur.Cüm enim illibisad Varucá, adueríam fortu- 
aam pafsi effent, femel legione,& cohortibus quinque cefis 
& rufus Ciceronein przfidio locato, duabus cohortibus à Si 
cambris repentino impetu deletis,caftrisd; fummo metu cü- 
-urbatis, vidétur exiftimaffe, geniü loci Romanis infenfum, 
hzc mala iuflixiffe. Exeo igitur tempore, videtur Varucam 
1on amplius placuiffe ad caftrorum metationem. Quà veró 
»oft Iuli) difceffum fint translata, locus ad Mofam proximus 
Traiecto, commonefacit; cui cafter, hactenus nomen máfit. 
Ned; enim verifimile eft,locum illum,quo Mota ponte traij- 
ciebatur,citra prefidium maximum fuiffe: imó cótra,credé- 
Jum Romanos & pontis & oppidi auctores tum téporis fu- 
iffe, cm huc caftra fua tranftuliffent.Nam Traiectum vrbis 
aomen,àtraijcendo flumine videtur factum: quamquam ne- 
(cio, vnde Ammianus Marcellinus acceperit, Obtrincenfe 
Mofz oppidü, quo Traiectum fuper Mofa fitü,intelligere vi 
letur nifi fortéid mutatus fit à Thungris, qui Traiectum in 
C rícbtmutarant, Et, quia Traiecti nomine, duo oppida vo- 
-abanturalterum inferius apud Butauos, alterü fuperius in 
fhuneris,hoc Oppertrícb, id eft, fuperius Traiectü, & fyr- 
D EX 
optós,Optripb voezrunt,à quo Obtrincenfe oppidi, Mar- 
ellinus fecitillud YOteretricb, id eft, exterius Traic&tum, 
x cócife;XDtrich nominarunt. De Traiecto ad Mofam à qui- 
ufdam annotatum eft, eius adolefcentes prcoci quidé effe 
genio, fed raró ad litterariá frugem peruenire. De diutur- 
a huius oppidi obfidione, & quoná pacto,Illuftrifsimo Par- 
enfi Duce,belli przfecto,tandem expugnatum fuerit, alio 
uandoque loco,dicetur. 
, TRIDENT V N,ciuitasin finibus Venetis prouincizin 
:r mótesin planicie pofita eft, muris vallatalapideis,quam 
x Septentrione alluit Athefis flauius, ambitu miliaris Itali- 
nea vias latas & lapidibus ftructas, domos veró ita hono 
ficas cernas, vt nouam, non veterem ciuitatem pre fe ferat, 
empla fatis pulchra cófpicias,fed in omnibus ijs parü ftru- 
turz. Arcem habet confpicuam , vt dornum aurea dicas po- 
ius,& quam pofsint,& Imperatores,& Reges percommodé 
ahabitare, àBernardo Clefio Tridentino Prafide aucizm & 
luftratam,non multos ante hac annos.Influit placidc in vr- 
em per muros ab Oriéte aque riuus, fuper quo xdificiafe- 
icea, &molz frumentarie multe funt,vndeicé plurimiri- 
uli deducuntur per medias vias in vfum,& publicam cómo 
itatem. Super Athefim ad portam quz dicitur S. Laurentij 
;ontem habet magnificum, fed ligneum, centura & quadra- 
inta p2ffuum longitudinis.Montes circum fe habet niu:bus 
5tinue obfitos, fcopulofos,inacceffos,precipites, & 1ta pre- 
Itos,vt dicas coelum fumma montium cacumina continge- 
e. Fauces habet duas,quarum altera vergit ad Septentrione, 
tera veró ducit Veronam. Planitiem admodum paruam, 
'd ridentem, & arboribus & vitibus mirü in modum confi- 
umquam Athefis circuit, & lambit vndequad;. Promiícua 
abitantibus linguajfcilicet Theutonica &lItaia,fed ttali om 
es etiam, cüm placet, Theutonice loquuntur. Tridentum 
jermanorum fentina, Italorum veró refugiü eft, cüm quid 
nfortuniJillis occurrit. Parum frumenti, fed plurimum vi- 
iperfuaue habent,album & fubrubeum. Per zftatem ocelü 
emperatum eft, diebus autécanicularibus, fol apprime fer- 
ens, Hyberno vero tempore, propter niuium & glacierum 
gentes horrores, vix huiufmodi regio habitari poteft: ned; 
itis funt hominibus hypocaufta ad depellenda frigora, que 
o tempore tam magna funt, vt non finant aquas in terrà de- 
:endere,fed ftatim venientes,conucrtant in niucis. Et, quod 
atur miraculo, vt putei ipfius ciuitatis,per tempus id, aquis 
mninó carcant. Boues & vaccas promulis, aíellis, & equis 
nerarijs habent,cum eorum plauftris tà ad res conuehédas 
icilibus, vt ad mótium cacumina fic properent, ac fi effent 
1 planitie, à viarum; publicará curatoribus itaiuga apta- 
iunt, vt vfque ad culmé accefsibile, quorumcuná; mortiü 
beifdemiripolsit. Nnnc demum ciuitasifta & opuléta& 
laraeffecta eftpropter Concilium, quod in ea fuit per plu- 
imos annos. Nam hic cóuencre quind; primum Cardinales 
'rxfidentes &Legati Concilij pro P101 IIL Pon. Opt. Max. 
?uo fimiliter Cardinales, Lotharingus & Madrutius , Patri- 
rchz tres Archiepifcopi X X XII LEpifcopi. CCXXXV. Ab- 
ates VIL Ordinum Generales VII. cum Theologis CXLVI, 
x vltra, Ferdinandique Cxfaris,Regis Gallis, Hifpaniarum 
'ortugallie,Hungartz, Bohemiz, Poloniz, Venetiarum, Se- 
tem Cantonum, Heluetiorum, Bauariz, Subaudiz, Floren- 
e& aliorum Principum Ecclefiatticorum Oratores. 
6 IRIPERGVLANA BALN EA. 
6. TrituliBalneum,in finu Baiano. Ciceronianü efl;no fo 
um ex opinione vulgi, verüm etiam ex Bocatij fententia. E- 
imuerzó, Cicerone viuo, nondum hos fontes , apertos haud 
/'noramus.naméá; poft eius exceffum , Antiftio villam pofsi- 
ente primum erupiffe , carmineq; Tullij Lauric Ciceronis 
iberti celebratos, Plinius auctor eft.Locus elegantiam mirá 
abet, cryptad; mirabili artificio 1n faxum excauata eft, vbi 
c imagines erant, manus ad affecta loca corporis tenentes, 
uibus aqu facultas auxiliatur: nunc autem maiori ex par- 
» difiecta funt omnia, nobilifsimorum tamen colorum,qui- 
us xdificium depi&i fuit, ad huc argumenta fuperfunt. Fós 
aterdiu femel,acité nou; cum occafu exortu; Lunz, cali- 
am ac fumantem aquam in balnei lacum emittit, quoin- 
leto, pars in mare quodam riuulo defuit, pars ad fontem 
euertitur. Suprabalneum Ciceronianü eadem in rupe gra- 
uum aliquot afcenfu, crypta reperitur,opere excifa, altitu- 
ine pedum VI. latitudine V.fedin longü finuofo anfractu 
lurimum extenfa, fuauem & 1iucunduni exhalans odorem, 
juam fi quis erectus ingrediatur, repente fere fudabit, fi pro 
ius, & ad folü infexus,refrigeícet. Vlterius, ad dexter ver- 
genti,