Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

TTIDENTV M 
Vrbis Tridentina per Paulum Geravdinum elegans c» accurata defcriptio. 
R& BEM Tridentum,ad Athefim,loco amoeno, & falubrepofitam, quam in decimaR egioneTtaliein- 
ter populos Mediterraneos, Plinius & Strabo collocant, Gallos condidiffe fcribit Trogus, alij Ethni- 
cos, qui Duce R heto in Alpibus fedesfigentes, R hetiz nomen dedére, fed auctam poft fuiffeà Brenno, 
Duce Gallorüm.Vt vt fe res habet,ciuitaseft perantiqua , que à Primordio variosfortita gubernandi 
modos tandem [mperij Romanorum, cui diu fubiecta fuit, inclinatione cefsit Oftrogottorum poten- 
tiz,quorum Rex Theodoricus,vt regnum fuum ab eolatere tutiüisredderet, cinxiteam muro e lapide 
quadrato,vt etiamnum licet videre, nonineleganter , complexuscirciter millepaflus,formapropemo- 
dum arcuata,munaijtá; Caftellum Verrucz, ex altera fluminisripa, Tridento imminens. PofteieGisex 
l1talia Oftrogottisfubiuga runt hancciuitatem Lon gobardi tituloque Ducatus Imperio fuo fubditam, 
- L5 S$tenueruntSed & hiscum eorum Rege Defiderioà Carolo Magnoprofligatis, poftliminio ad ius redijt 
1mperatorum;ex quo initium opibus amplificande Ecclefie Tridenting. Nam Carolus Ripam oppidum ad Benacum, Valles 
quadam, & Iurifdi&tionespro fuain Deum pietateatque Ecclefias munificentia, Epifcopo largitus, & przclaré de hacipfaEcclefia 
eftineritus,& fuccefforibus fuisimperatoribus, Regibufdue Romanorum prabuit documentum liberalitatis.Sed fuprà ceterosemi 
buit liberalitas Conradi Saxonis, eiusnominis II. Imperatoris, & Franciz orientalis Ducis,qui Comitatum Tridentinum,feu Du- 
catam, feu Marchionatum,item vallem venuftam , ac Bolzamum Ecclefiz huic donauit, ius profanum, quod temporale vocantfa- 
cro &fpirituali coniungens; cuam donationem deinde ratam habuerunt Sueuici fanguinis Imperatores, Fridericusprimus &fe- 
cundus habiti funt de hinc Epifcopi Tridentini PrincipesImperijijfqueab Im pp.diplomata (Regalia appellant) vt ceteris Princi- 
pibus data. Et vt huiustam infignis Ecclefiz ftatus perpetuó tutior,fecuriorq; perlifteret, adfcitus elt ei defenfor,&protector vicinus 
Comes T yrolis, cuiuspotentia atque auctoritasipfiusEpifcopo & Ecclefiz 4d omnes cafus effet prefidio , hoconus vt alacriüs fufci- 
peret Comes, ornatus fuit ab Epiícopo beneficijs minime vulgaribus, Caftris videlicet, atq; iurifdictionibus: ex quo inter ipfos Co- 
mites & Epifcoposad totius prouinciz, & dominiorum fecuritatem , nata eft mutuó fuccurrendi, atqueauxilium ferendi necefíitu- 
do. Exercet itaQue Epifcopus prxter fpiritualem iurifdi&ionem etiam temporalem,quam acceptam fert Imperatoribus, quos folos, 
acfupremosin ea redominosagnofcit,& honorat. In fpiritualibus porró eft illi Metropolitanus Patriarcha Aquilegien fis» Etqua- 
quam ciuitaté Tridentinam antea fpectabilem multa reddebant, vt templum Cathedrale operis exquifiti fan&o Vigilio Epifcopo & 
Martyriconfecratum, Collegioque Canonicorum, vel nobilitate generis, vel do&trina Illuftri,iptiusEpifcopiliberam electionem 
habentium infigne, & in quo San&i,huius, atd; eius matris fancte Maxentiz, aliorum; fan&orum corpora & reliquiz przcipuain 
veneratione habentur, vt item in templo Diui Petri, quod Germanorum eft B. Simonis pueriante annos centum perfidis Iudzis 
martyrio coronati corpusmultis miraculis clarum: vt, Arcis quam Epifcopusinhabitat magaificentifürna,regijd; palatij in modum 
ftru&tura, vt edium privatorum elegantia & commoditastanta quanta in nullaalia Ciuitate mediocri qualiselt hzc, repeririaf- 
firmantilli qui plerafd; orbis regiones, Ciuitates; peragra runt: vt riuuli, plateas omnes cilice concinné ftratas perenni decurfu ir- 
rigantesatque immunditiem omnem abluentes: huictamen Ciuitati tantum addidit celebritatisfacrum & eecumenicum fuperiori- 
bus annisin ea habitum,finitumqdue concilium, vt propterea inter precipuas Europe Ciuitates meritó debeat numerari, eft quidem 
alpeftrishuius Regionis fitus, fed tamen prater aéris miram falubritatem, ijsabundatad viuendum commoditatibus, vt paucis z- 
quali magnitudine R egionibus debeat inuidere, nam fru menti, olei, la&is , carnistam altilis, quàm ferinz, pifcium quod; & omnis 
gc neris fructuum ea hic eft preftantiaatque copia, vt V I LI S. R. E. Cardinalibus, inter quos quinque erant Sedis Apoftolicz lega- 
ti LET. Patriarchis, Archiepifcopis X X X 1II Epifcopis CC X X X V, Abbatibus V L l.ordinum generalibus VIL. Theologis, tum te- 
cularibus, tum Regularibus CX L V I. Ferdinandi Cafaris, tam Imperijquam Regnorum fuorum , Hungarie & Bohemiz nomine, 
Regum Galliz, Hifpaniz, Poloniz, Portugaliz, Venetorum, Ducum, Bauariz, Sabaudiz, Florentiz, al'iorumdueEcclefiafticorum 
Principum:Item Heluetiorum V I . Cátonum oratoribus, eorumque familiJs,quz in vniuerfum quatuor millium Capitum nurfie- 
rum excedebant, cum omnium admiratione commeatus, aliad; ad fuftentationem neceffaria fuppeterent. Gensipfa hofpitaliseft & 
aperta, iras quacunque de caufa conceptasfecilé remittens, in quo Germanicam ingenuitatem refert,quz fi quo valet ingenio, id ad 
publicam rem priuatamQueampliticandam conferret ftudiofiüs futurum effet, vt Ciuitas hec propteripfiusfitum fluminisq; oppor- 
tunitatem,vicinasopibus vel fuperaret, vel certé zquaret. Argumento eft quód qui hincagzrefli peregrinisin Regionibus verfantur: 
alijoptimarum difciplinarum egregia cognitione, alij virtutebellica militiedue officijs etiam primarijs,alij negotiatione, alij alijs 
bonis rationibus,& rem, & exiftimationem non parum auxerunt. Ac fueruntintereosomni tempore viri, &funt qui vel propter fa-: 
crarum,& Ciuilium legum,velartis Medic fcientiam: hiImperatorum Regum, aliorumdue ma2norura princioum tuendzfànita- 
ti periti cuftodes acceríiti illi iuridicendo legationibus, alijfue honeftiffimis muneribus preíc&i,la; dem magnam retulerint, hodie- 
due fimilibus ex fun&ionibus referunt. Przter ius commune habent Tridentini leges municipales, c-aseifaem epilcopus tanquam 
ipforum Princeps confirmat. Vtitur ciuitashzc Ideomate Germanico, & Italico, vtpote ex his nationibus conflata, quanquamlon- 
zefit maior numerusltalorum. Et quodin Ciuitatibus, 'imitaneis perrarüm eft,tantaceít vtriufá; ferronispuritas, vt velinmedia. 
Germania, vel Italia vix audias purius loquentesportas habet quatuor Sancti Martini, fan&i Laurentij.fao ct Crucis, & Aquilanam. 
Xenodochia quatuor. Pa rochiasitem quatuor, fan&i Vigili), fancti Petri, fan&e Mariz Maioris, & fan &e Mariz Magdalenz. Mo- 
nafteriain ipfa Vrbe duo, fan&i Auguftini, ad fan&um Marcum virorum, & ad S. Trinitatem mulierum obferuantium. In fuburbio 
quinque, Cruciferorum, fan&i Dominici, ad fan&um Laurentium , fan&i Francifci Conuentualium, & alterum obíeruantium ad 
(an&um Bernardinum.Item S. Clarz, ad fan&um Michaélem. Numerat Ecclefia Tridentina à louino primo Paftore, & Epifcopo 
inftitutoà S.Hermagora eiufdem Ecclefiz fundatore,nunc Nonagefimum feptimum Ludouicum ex Baronibus Madrutij in ipfo E- 
pifcopatuoriundum.S.R.E. Cardinalem, apud fedem Apoftolicam Nationis Germanice Protectorem virum in quo fiue do&rinz 
in Theologia, acPhilofophia, omnibufdue liberalibus difciplinisexcellentiam,(iue rerum maximarü vfum,fiuc pietatem iri omnes 
(iue deniduereligionis Catholic amplificandz ftudium fpe&tes, nihil queat defiderari, licétaliquot ordine fequentes ipfum Ioui- 
num fine mitra Epifcopali przfiderint huic Ecclefie. Inter Epifcopos precipue celebratur memoria fancti Vigili), do&tina, marty- 
;io, & miraculisclari,cui dicatum efttemplum Cathedrale, & anniuerfarium feftum VLkal.Iul. inftitutum. Etquamquam Ecclefiz 
huiusopesmagna ex parte temporum iniuriafintdiminute , manet tamen adhucilli dominiuin Ciuitatis, & cius Pretura fubie&i 
Territori. Oppidorum Ripz, Trameni, Pertini,& Leuigi. Valliüitem Nauni,feu Annaniz,So!is,Laga rine Iudicariarum,Flemarum 
x Randenz,in quibus vallibus permultz funt parochiz populatz, & Arces, Nobilium virorum fedes Ecclefie huiusbeneficiarij feu 
vafallietiamnü funt, Comes Tyrolis, Dux Mantuz,Comites Archi, Comites Lodroni , Comites de Lichtenftein, Barones de Man- 
drutio, de V Volkenftein, de V Velfperch,defirmiano,deSpauro de Payrsperg. Nobiles domini de Grefta;de bii eno, de T'hono,de 
Artzio,deCleíio,alijd; complures,Caftra, iurifdi&iones Decumas, Prxdia, Pofieflionesq; ab Epifcopo in feudü recogn ofcentes. De 
Tridenti etymo ficfcribit Princius in hiftoria fua Tridentina: coniectura eft tribus torrétibus ex propinquis montiu lugls prope 
Vrbem cadentibus, Tridentum,quafitorrentum vocatum fuiffe, quorum vnus per portam A quile in mcenia delatus, angu ito alueo 
per mediam vrbem Athefi commifcetur, alius quiFerfinaappellatur,muros przterlabitur,tertium pauló longius delabentem, Sele- 
tum nominant. Alijexi(timantàtribus dentibus appellatum,quia inter tria montium cacumina pofitum ficfunt, qui à Tridenti illi 
nomen datum fuiffe difputant,quàd ea Ciuitasà principio fucrit Neptuno dicata,qa od vt facilius perfuadeant,verif mili vtuntur ar- 
gumento.aiunt enim,ficuti Randenenfes Saturnum,ita Tridentinos Neptunum coluifle, quem Deum r ridente víum fuiffe fabula- 
ta eft antiquitas.ad hanc coniecturam validum adferunt teftimonium,aff rmant enim,eo in latere tem pli D. Vigilij,quod forum re- 
picit,extare lapidem, vt licet videre vetuftiflimum, &aliqua in parte corrofum, in quo cernitur Tridenti forma, quo facilé duci- 
mur credere,Neptunum olim à Tridentinis.vt Deum cultum fuiffe,atque in de vrbem nomen tr dfi 4