Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

AD LECTOREM. 
rietates,à cocundo, Ciceroni, ciuitates funtdi&x, quod amabili focietatis vinculo ,in vnum co&unt Ciuitar. 
coetum,qui maiorem oppido, multitudinem contineat. Peculiares veró in vrbibus condendis , iuect- 
iam colonijs deducendis ritus,numinumdq; propitiationes veteres obferuárunt, Si etenim Ouidioin 4. 
Faftorum, Plutarcho inR omuli vita, Varroni, lib, delingua Latina,Catoni in originum libris, Alexan- 
1ro Sardo de moribus Gentium lib. z. EEAntiquorum numis, quibus non minus, quàm eruditorum yj; ,,,. 
icriptis hac in redebetur, credimus: Oppida & vrbes condebantur, Coloniz item deducebanturinLa. ,,,,, fite 
io ritu hetrufco, religionis caufa,apto & aufpicato die, ac loco fatali, cred nimirum vexillo, zneo ops; 
r/omere,Thufco, vtait Carminius,more,;fulco,qui dicitur primigenius,moeniorum loca defignabant, deducenda 
exu difparebobus,tauro dextera,vacca finiftraiundis,ftiua incurua,vtintra caderent glebz.(Nam qui ritw, 
iratri fequebantur du&orem, ijs id dabatur negotij, vtquasaratrum fufcitaretglebas, ininteriorem 
artem diuerterent,nec vllam delapfam extra effe paterentur) incin&uipíiSabino,togz fcilicet parte 
aput velati,parte fuccinda: Vbiportz future, fufpendebantaratrum,& intusaris conftrudtis , facrifi- 
;jafaciebantdijsimmortalibus. Hinc Varro,ait vrbem dici,quodaratro przfinitacflet, Et Pomponi- 
asIureconfultus peregrius vrbem dictam afferit,quod vrbare, aratro definire fit, vrbum, optimum ve- 
uftifsimorum verborum indagatorem praterea dixiffeait,curuaturam aratri appellari, quod in vrbe 
condenda adhiberetur. Terram, quam aratro excluferant,foffam vocabant, & introrfum fadtum mu- 
rum.Spatium veró,quod poft murumintus manebat,detra&tis per fyncopenlitteris, pomoerium, quafi 
»oftmurum locusquem nequchabitari,nequeararifas erat. Quoniam vero locum portisaptatum, a- 
atrum attollentes,educto vomere,intadtum relinquebant,murus toius,exceptis portis , facer putaba- 
ur,portas autem facras putantes, res neceffarias, nifi ante expiatv, importare aut exportarereligione 
mpediebantur. Quocircafuere Grammatici veteres,qui arbitrati funt portam dici, nonabimportan- 
lo, exportandoque, quz vfuieffent, fed àportando aratro, quando ex facrorum ritu eo loci eleuarc- 
tur,nein portzliminefofla fieret. In portis veróquondam Mineruam,in fuburbijs Martem depinge- 
xant,quod intus prudentia,for:s armisimperiaconferuarentur. Neque veroin vibibus tantum con: 
lendis,tanta diligentia veteres funt vfi, fed dum caftra ftatiua militum eligerent, factis facrificijs, dili- 
zentifsimé bidentium exta rimabantur,& fiiccinoraliuida, aut vitiofa inueniebant,quoniam id aquz 
ritio fieri arbitrabantur, locum quamprimum mutabant. Sed nunc ad vrbium conditores redeamus, 
Quemadmodum certas numinum propitiationesin condenda vrbe, fcriptorum turba obferuatas af- 
irmat,ita pari fuperftitionum vanitate, Penates, priuatisincolarum edibus,quibus vrbs conflat; prefe- 
Xos,eofque vrbanos ac patrios, nuncupatos eíle tradidit, Dequibus Cicerolib. 2. de natura Deorum 
(cribit. Penates Dij, iue à penu dedu&to nomine, eftenim omne,quo vefcuntur homines; penus, fiue 
abeo,quodpenitusinfident,ex quo etiam penetralesdij,à Poetis vocantur. Hinc & Feftus ait,Penetralia 
:ffe Penatium Deorum facra, MacrobiusPenates fic dictos arbitratus eft, quod per eos penitus fpire. 
mus,perquos & corpus habeamus, & rationem animi pofísideamus. Seruius Grammaticus, Penates, 
inquit,omnes Deos effe; quidomi coluntur,vnde & pro domibusipíis fzpé ponuntur. De figura vero 
icforma eorum, fcribit CyraldusSyntagmate XV, Diony(ium non procul à foro Romanoin templo 
obfcuro achumili duasduorum Troianorum imagines vidiffe,duorum iuuenum fedentium , haben, 
niumque pila in manibus;veteraeius artis opera,quibus effet infcriptio, D. DEN A TES, Timeus qui- 
lam Hiftoricus,afferiteoslituosferreos,& ereos & Troianum vasquoddam fi&tilefuiffe, eaque in oc- 
cultis & reconditis Laudni iacuiffefacra, Ne quid porro xdium inciuitatibus deeffet cuftodiz, prater 
Penates,ctiam Laresijfdem antiquitascuriofa przfecit, Quosdomicolas nominatSeruins,cofquc ve. Lares, 
cuftas pellibus veftiuit caninis quod hocanimal,naturaduce,domorum cuftodiz inuigilet. Quoniam 
;ero,curiofa,dodaque antiquitas.fibi minimé perfuadere potuit,autfortafle,plebecule,in officio con- 
«ruande gratia,noluit;tantum ciuilisSocietatisbonum,nimirum turres,oppida,vrbes,precipua mun^ 
liornamenta, folahumanainduftria, ac nonpotiusmente quadam,qua humanam multis excederet 
modis, excogitata & inuentaeffe:Itaque peculiare quoddam numen,vrbium oppidorumque decori, 
quo diuinamipfis authoritatem adderet, przfecit,, Quamobrem veteres Almam Cybelem, magnam ejbele, 
Dcüm matrem, eo habitu effinxerunt, quo etiam totius Vniuerfi dominam,& ciuilium Socieratum, 
rrbium,oppidorumqueconferuatricem, prodiderunt, Eiusfiquidem fimulachrum fedentis mulieris 
:ffigieincurru, quemleones traherent , lapidibus pretiofis,& diuerfis metallorum generibus veditz, 
turritam in capite coronam,tympanum &fpinas,manuferentis,cffinxerunt, Cuiusquidem fimula- 
chri, eam allegoriam conftituunt; vthanc potifsimum obcaufam, Cybelecurru vehidiceretur, quia 
erra, afferenteSeruio, credebatur, que in medio aere dependet. Ideoque rotis fuftineri effingitur,quia 
cotum hoc vniuerfum, volubili, ac perpetuo motu cieatur, Eteidem fubiugabanturleones.vt oftende- 
retur, maternam pietatem omnia poffe fuperare,nequetantam feritatem extare,quz materna affectio: 
nemitigari non queat, Vel, vt Macrobio placet, quia Cybeleterrz dea eft,qua abaere, quem coeli am. 
bitus continebvehitur.cuius natura fimiliseftleonum validorum animalium feruori. A Martiano àu- 
tem confingiturgrandeua,corpulentaq; mater,quamuis foecunda circumfufad; partubus ,tanien flo. 
ridam difcoloramd; herbida palla,contexueratjin qua totus gemmarum metalloruimque cenfus,atque 
omnium prouentus frugum & fationum larga admodum vbertate.ferebatur. Eaque de cauía.& fpicas 
manu tenere fingitur,quia nimirum Tellurem eandem diGam effe Matrem,quz omnia vitz neceffaria 
ex fe gignit. Porro,etfi Ariftoteles.cum fuisPeripateticis,totumhoc vniuerfum ; fphericam obtinere 
figuram tradat,coronatamen turrita,inzqualitatem terre denotar,qua oppida, turres & montcs fufti- 
act, Tympanum veró;ex D. Auguftini fententia,in feptimo de Ciuitate Dei, prztendit ; quod hzc dea, 
fotuni 
Penates,