Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

ASTRONOMICVM 
CAESAREAM 
Exo.c j* 
Leuirici, 23 
Numeri, 28 
Deutrono* j <? 
Efdre, j cre, <s 
Parali.ac, 3f 
Iofephus 3. 
Matheus f 
Primum Chri 
fti anorum con 
cylium vbi 8c 
quado habitu 
fit. 
ENVNCTIATVM TRICESIMVM OCTA. 
Pafcha & retiqua fefta mobilia, Cyclo clauium, literaqj 
Dominicali habitis, cognolcere. 
EGITVR EXODI c >2 DI# 
xifleDominu Moyfi 8c AaroniinAc# 
gypto, M enfis i (te vobis principium me 
fium, primus erit in melibus anni, Lo» 
quimini ad vniuerfum coetum filiorum 
Ifracl, & dicite eis &c, paulopolt. Eli 
enim phafa:, id eft, tranfitus domini, Le 
uiticiquoq; 23* Menle primo quarta 
decima die menfis ad vefperum phafa: 
domini eft, &quintadecima die menfis 
huius lolennitas azimoru domini eft. 
Et Numeri c 28, Menle autem pri#' 
mo, quartadecima die menfis,phafe domini erit,&quintadecimadie 
lolennitas. Septem diebus vcfcentur azymis, quarum dies prima, ve 
ncrabilis & (anCta erit &c. Deutro, )<?. Oblerua menlem nouarum 
frugum, & verni primum temporis, vt facias Phafe domino deo tuo, 
quonia in ifto menle eduxitte dominus deus tu 9 de Aegypto noAc &c. 
Et Efdre ) cap, 6 Fecerunt autem filrj tranlmigrationis Palcha 
quartadecima die menfis primi, In Paralipomenon 2 cap, 35- Fe 
cit autem Iofias in Hierufalem Phalk domino,quod imolatfi eft quar 
tadecima die menfis primi. Iofephus quocpclariflimus hyftoria: lcri- 
ptor,libro 3 Antiquitatumiudaicarumcap, j2 inhuncmodfi(cri 
ptum reliquit. Menle autem Xantico,qui apud nos Nifan appellatur, 
id eft, anni principium quartadecima i,una s oli oppofita in Ariete, 
quo menle liberati lumus aferuitute Aegyptiorum,Sacrificium quod 
nunc egredientes ex Aegypto fecerunt imolare nos annis lingulis, 
quod Pafcha dicitur Scc. Quintadecimafuccedit feftiuitas azymoru 
qua: fcptcdiebuscelebratur,inqua azymis velcuntur. Hcc Iolephus. 
Euangclifta Mattheusteftatur f, Chriftum non veniffe qui lege fol# 
uerct,led adimpleret, iccirco appropinquante paflionis tempore le- 
gittimumpalcha,quodlex dre primi menfis ac velpcri,quado azy 
morum dies initium fumit,celebrandum non neglexit, immo oppor» 
tuniflime veriflimeq? cum fuis caelebrauit, Teftantur hoc Euengelrj 
facrofandi aflertores.' Mattheus & 20 cap. vbi ait. Prima die 
azimorum &c. acceflerunt dilcipuli ad HIESVM dicentes, Vbi 
vis paremus tibi commedcrc palcha &c, Velpere autem facto difeum 
bebat cum difcipulis fuis. Marcus itidem, Lucas 8c Ioannes palchatis 
tempus latis aperte oftendunt. Sed quorfum haec inquis! Ed, bone 
Icitor,quo intelligaspalchale feftum Sc Iudeis Sc primitiuae poft hac ali 
quandiu ccclefia: in j <3 primi menfis cultum fuifle, quod nobis nc» 
quaq fit ea quam fubdam ratione. Eufebiusnam<j ecclefiaftica: hy- 
ftorix compilator libro f cap, 13 tradit dilceptationem leueriffi- 
mam inter cpilcopos afiaticos ortam,eos qui prima Synodum in Cx 
farca Palcftina conftituerunt, Primam inquam poft illam cuius acta 
apoftolica meminerunt,vtrumlc* Pafcha menfis primi,iuxta le 
gem Moyfi celebrari debeat. Ibi Theophilum Casfareac Pra:fulem,im 
perantefic Vidore Rhomano Pontifice,conftanter conclufifle, non 
amplius cum Sabatarijs Iudeis j* primi menfis die, led potius domi 
nica palchatis feftum Chriftianis honorandum elle, Vnde Theo» 
philus idem Concilrj C a: fari en fis prafes, quoniam id ab omnibus pa 
riter approbatum erat,palam omnibus ecclefrjs lcriptum promulgauit 
Conftitutumlct elle,vt intra jz Kalendas Aprilis, Sc jj kalendas 
Maq,Palcha celebretur,neq; cuiquam tranlgrediedi hos terminos vel 
citra vel vitra facultatem concedi, Sc bene profedo,quoniam tunc tem 
poris f i kalend: Aprilis, ideft z\ die Marttj contingebat «quino 
ctium, poft quod,fi ) + Luna accidat,Palchalis feftiuitas vlq; in io 
vel 2.) diem Aprilis tranfferripoteft, hoc modo. Sicnimoppofitio 
ideft, Lunain )3 aut 72 kalen: Aprilisincidat,tuncalterius 
decimsequarta: tempus expedandum eft, quod non prius quam j 9 
aut 2 o Aprilis cuenire folet, q uiSctermin 9 Thephili eft. De l una 
quoq» praeceptum noneftpofthabendum, quo iubebantur ludeilunas 
7 poft continua feriarum conlecrationeobleruare. Quocirca 
cum inter jj Kalen. Aprilis & >2 kalen: Maii plenilunium fiuc 
decimaquarta offertur ( poft arquinodium laltem) tum proxima Do 
minica poft oppofitionem eligitur in Palcha, At fi contingat L unam 
plenam dominicae incidere, proxima poft eam dominica accipitur, 
tanquam adhuc facrificata, ea ratione, qua Moles 7 perpetuas luces 
fandificatas affirmauit. Hoc autem fit,ne cum Iudeis palcha idem 
veneremur,qui eodem die illud adorant. Fit autem 8c nobis dies fan# 
fta, a dominica enim vfip ad alteram non nili leptem dies numeratur, 
ita vt & nos faerata die vnalc^ex 7 M ofaicis Palcha honorem 9 , Co 
muniter iam latinos, graecos &hebreos palcha celebrandum poft pqui 
noftiuum decreuifle vides, Quod decretum fequ uti patres Nicence 
Synodi aequinodtum j 2 kalen: Aprilis, Palcha vero jj kalen# 
das, id eft, lequenti die poft, vfq? ad $■ Aprilis procedendo conftitue= 
runt. Nam fi jj kalen: Aprilis dominica occurrat, iam Palcha 
in proximam dominica,quje s kalen: Aprilis 28 fes Martii die 
erit, prolongabitur. Idem poft hos Anthiocheni, Caelarienfes, Alexa 
driniq» conuentus ftabilierunt, & confirmarunt. Ad ifta igitur equi# 
nofti 
nodtii fupputationem, quaz in i\ Martii relata eft, Dionifiusille 
Rhomanus abbas kalendarii fui bafim iarcit,pcrinde atep fixum, nec 
vnquam variabile fit aequinodtii tempus futurum. Ob eam vero cau 
fam, neq? Pafchatis feftum hadtenus ante 2 j Martiidiem,ficutolim 
lbluit, celebratum eft, necp inpofterum (&hoc contra Nicenei Con 
cylii decreta, nifi mosecclefice annorum iam multitudine deprauatior 
redditus, cafttgctur, verac^ aequinoctii ratio ineatur) celebrabitur, 
Quanquam vero faerse litcrcc nihil equinodtii memimerint, led tantu 
primi menfis, nihilo lecius tamen intelhgerc datur primft efle menlem 
illum, cuius oppofitio, ideft, plenilunium cum pquinoCtio coincidit, 
aut proxime lequitur, cum illud apoftolorumiamolim lententiacom 
probatum legatur, quibus lancitum eft, ante aequinoftium vernum 
Pafcha colere nemini vt liceat. Aequinoctium autem, quod tempo 
re Synodi praefata: contigit, dnoftro iam jf diebus diftare palam 
fit, cum illud 2) Martii euenerit, noftrum j o praeiens contingat, 
& poft paucos annos 9 die quoq; futurum fit. fGaulas erroris in 
celebrando palchate, vnde totius Rhomani Calendarii lequitur con- 
fufio,abfolutiflimedidiceris ex Natali Regis Ferdinandi, propones 
in exemplum >^03 annum, illico enim vides lequenti die poft nati 
uitatem, quod eft jj Martn,arquinoCtium, >2 vero plenilunium, 
&iniplo plenilunio Dominicam aecidifle,quaoccafione Pafchatis fe 
ftum, iuxta Theophiliftatutu proxima dominica lequi debuerat, hoc 
eft, )9 Martii. Verum ex lententia ecelefias 2 9 diebus integris di 
latum, )<s Aprilis (aeratum vides. Vnde oculis vfurpare licet erro# 
rem Calendarii mamfcftum,vtq; pafcha non lecundum Moyfen poft 
13. primi menfis,led poft plenilunium menfisleeundi, quod plane alie 
num videri quscat, imo quod adhuc amplius,eo tempore, quo sol 5* 
gradum Tauri occupat, qui immundus dicitur, celebratum tempore 
regis Ferdinandi fit. Quod aequinoctium lubinde anticipet in caufa 
eft Trepidatio oCtauje lpherae,&quantitas anni Solaris hunc vlq» in 
diem nondum fitis cognita, Hyparchus enim annum 3 6$ dies,2^ 
m, j 2 fecunda habere prodidit* IuliusCaefar 3 Cf dies, 6 horas, 
adunguem, quod a vero longe abeft, Ptolemaeus 3^5- dies, y ho 
ras S9 m, 22 z annum facere afferit. Alfonfus anno 3<?f dies, 
f horas, ^9 m, z (quem fi (equaris, quomodo quarto quouis 
anno diem intercalesnonvideo)ineflcpronunCtiat. Anticipatio au 
tem aequinoctii in annis J32 prope variatur per vnum diem. Pro 
xima Calendarii corrupti caufa eft, illa fcz, quia coniunCtiones oppo 
fitiondq*luminalium, iuxta Dionifii Cyclum fupponantur, cum ta 
men haud ita longo temporis proccflu,certitudinem fuam obtinere va 
leant. Confuetudinem ecclefiac lequutus,cyclos prgmifi,per quos pa 
lcha nuncinueftigarcdilces,quomodo lemper quidem vti poteris,(I 
modo praeiens ecclefiac ritus, vtnunceft, leruetur. ^[Cyclum CIa= 
uispafchaliscnunCtiatum 35-, literamq; dominicalem enunCtiatum 
? raecedcns, edocuerunt, per qua: duo feftum pafchale nunc dilcetur, 
vi umerum ergo Clauium in limbo interiori, quem penes N V M E* 
RVS CLAVIVM maiulculis, vt liquet, habetur literis inlpice. 
Quem vifum cum indice Z rotae volubilis vexillum gerentis, ligna. 
In limbo deinde exteriori Iitcram Dominicalem prius inuentam,pro^ 
xime, poft indicem,iuxta dierum ordinem obuiam quaere,& eidem in# 
dicem adiunge, fic,vtlitera cum oftenfore non occulatur, fed linea fi# 
ducieeiufdem indicis tantummodo mediam alteram inter literamdo 
minicalem praelentem 5c proximam antecedentem,contra dierum or 
dinemputajfitam contingat. Illum etenim diem Chriftianaconftitu- 
tio generali quadam obleruationepafchalem tuetur. Fefta poft hac 
mobilia fuis in locis ordinarim apparent, Demonftratio ocularis efto, 
Diuus CAROLVS lemper Auguftus anno i?00 currente 
genitus, cuiusliteradominicalis E D, Cyclus autem Clauium 38 
fuit. Nunc 38,quieftnumeruspenultimus limbi interioris cum in 
dice notetur, quoniam vero E iamliteradominicaliselfedefiitinFe 
bruario(ficutauni Bifextilis ratio exigit) index modo non in E led 
in D literam j 9 diei Aprilis vicina tranfferenduseft, Itavtc& d 
|iteras,dies autem > 8 Sc ) 9 per medium diuidat. Quo fafto, pa- 
lehalecum^eliquisfeftisorbiculatimfuisnominibus expreflis,Iiquebiti 
s ola Septuagefima ibi aduertenda fuerit, quae in anno Bifextili non 
eo die, quem beptuagelimae nomen attingit, colitur,led in eo qui huc 
fequitur. 
HIS FESTORVM INVENTORVM 
ordo eft anni jfoo currentis, 
Septua, j6 Febr: Iudica $r Apri* Catate 17 Maii 
Eftomihi ) Mar, Palmarum 32 Apri. Rogarionfi 24. Maii 
Quadra 8 Mar. Pafcha j9 Apri, Alcefiodni 28 Maii 
Remi, jf Mar. Quafimodo z<s Apri, Exaudi 3| Maii 
Oculi 22 Mar, Miferico, dni 3 Maii, Pentecofte 7 lunii 
Letare xp Mar, .Iubilate ] o Maii. Trinitatis lunii 
In prsrientia feftum palchale iuxta obleruationes ecclefi» videtur 
)9 Aprilisexigcre,cumidemfi Moylen & patrum landtiones lequi 
malimus jy Martii celebrari, autfecundul heophili dogma in pro 
ximam dominicamlequente(qua:eft 22 Martn3tranlponi debeat. 
Quod idem obleruarecoadti eramus,fi equinodtium verum amplecti 
voluiflemus. Sed hic apparet palcha per 35” dies vitra debitum ter# 
minum dilatum efle, impurum^ in menlem, cui Tauruspraefuit C die 
enim 
Error celebr> 
tionis pafcha 
tis demonftta, 
turper exeplflj 
Regis FER, 
D1N A Nt 
D,L 
Varias oblet. 
uarionesfupct 
anniquatitate, 
Quomodo fei 
Ilum palchale 
fit inueftigani 
dum. 
Exertipluit 
CAROLI, 
Imperatoris,