Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

W 
ASTRONQMICVM 
CAESAREVM 
CAROLI 
Imperatoris 
Exemplum* 
CtdhpluA 
FERDL» 
NANDL 
JN O P i dextra leuorfum inteffigaturIndex aftt P fuper augem 
Mercurii fiiprainuentam 4 enunttiato ponendus eft. Tertius orbis 
oftenlbre Q. gaudet, qui centro medio Mercurii in circulo N O P 
applicandus eft. N ouiflime deferens Sc epiciclus, licut in aliis patet* 
adeft* Intelledtis itaq; inftrumenti partibus, eiuldem vfum lolito pro 
more exemplis tribus aperiam* 
% Imperatorem ortum audifti tempore aquato jpoo anno, 2 3 die y 
hora,iomi Radicem vero centenarii ^oo, Sig. 9 gr. j8m34. 
Cum annis poftea 99 ex fubtradtionercli&is, prima tabula ingreflus 
m o z 44 cum M litera reperies, quare ha:c a radice fubtrahensmediij 
motum Mercuriiadannos >499 elapfosSign, fcz 9 gra, >8 mi: 34 
perfpicis,quae Sig. gra, &c in Zodiaco accepta,index M exprimere 
debet* Filum em A iamextenfumper -3 Februarii diem, j<5 hora, 
mi, io,in Zodiaco medium Mercurii motum, Sig*3 j gra,j 2 mi, 27 
«nanifeftabit» Cui loco fi indicem M fuperlocaueris, rotam perfe&e 
ordinaueris* Augem poft hac,antea notam, Sig, fcz 7 gr*° m z? in 
«Zodiaco vbi inueftigaueris, cum oftenfore P firmabis, & fecundam 
pariter rotulam loco fuo reddideris ♦ Tertiam firmaturus, vide qua 
ex parte index M circulum G H I contingat, qd' fit in Sig. $ gra*) 1 
tainuti.Totergo Sig, grad, & m in circumferentia N O Pr& 
quire,quibus oftenfcrem Qaddens,voricompus factus es* Poftea ab 
interfectione circuli G H I & indicis M, imaginare linea v% ad 
circulum K L M produdtam, ibidem &pun£;um ftatue, per quod 
filum stquantis E eoicicli centro Sc cruce cp fubornatis ducito, 
fic, vtcrux ZodiacumVerfus vergat. Inferiore epiciclo vfq? ad finem 
operationis inuariatoperfiftente. Deinceps in tertia tabula radicem 
medii Argumenti Mercurii iuxta 3400 centenarium ic^elapfum, 
vbi Sig: ) 1 gra: 7 mi: 2.7 habentur, infpice, in inferioricp epi» 
ciclo qujdita hsec, cum indice Y fuperioris ligna. In limbo eiufdem 
epicicli 99 annos quaerito,perquaefitos filum F trahe,indice Y 
fubftituto, Filuir-infaperadlineam lanuariodebitamexende (Ian» 
Uarius enim integer Sc completus e(F> rurfumqsoftenforem Y fab» 
«unge» Pofiremofilum quoque per 2-3 diem, horas, 20 mi, 
quoad fieri poteft, duc, indicemq? 7 fupponc, Quod vbi adum eft, 
totius inftrumenti labor confumatus fuerit. Atqui nunc videri poteft 
Reilse locus epiciclo infitae q ppinquus terra: fit,quantfiue ab ea di fiet, 
6c huiufmodi accidentia pleraqj. Locum aut verum iftius nolciturus, 
filum A per ftellam educens in Zodiaco alpicies,qui eft 20 gr. X 
Rotis etiam immotis Centrum aequatum Argumentuq? verum, qua; 
ambo filum A per centrum epicicli tradlum reddit, agnofees. Cen^ 
trumaquarii eftSig, 4 gra, 9 in circulo G HI. A filo v ero augem infe 
rioris epicicli exprimente,fi numeretur ad radicem vfcp Y”,figna ordine 
fequencfo Sig* 5* grp* j? mi, 3 qua: funt Argumentum verum, pdi 
bunt* % Qijod fi adhuc dubites, ecce alteram operandi viam * 
Tempus squatum Regis FERDINAMDI ftepe didtum eft, jfoa 
anr,i,dies 9 Martii, hora: 2) mi. $ j poftmeridiana elapfa omnia» 
Anno currente 15-03 Martii >o hora 8 m 47 antemeridiana* Ce 
tenartus proximus eft jfoo quicum radicem medii motus Mercu 
rii e tabella fecunda excerpe, quee Sig, 9 gra,3 9 m 18 
facit, Vlterius adhuc duo anni reflant elapfi, quibus eft 
primatnnumeroqtcolumnamingrcflus M28z 4) inue 
nics,ratione M litera:Subtrahenda. Demptishis ra» 
dici/uperant Sig. 9 gra, j9 mi, -3.7, qua: in Zodiaco re» 
quifita eft oftenfore M lignabuntur* Filum deinde A 
per 9 diem Martii 23 horam mi* diducas,quod 
in Zodiaco Sig* j) gr 27 mi 4 2, medium fcz Mer» 
curii motu exiftentia referet, quibus fi index M adiuct 9 
fit,rota fixapfeueret. Per*)- enuntiatum augem Mer 
Curii laes, qua: in gradu o mi. m» habita, in Zodia 
ro nunc iteretur, cum indice^ P exprimatur* Pofthpc 
oftenforis M circuliqf. G H 1 fetionem inueftiga, qi ac 
fit in 4 Sig* 27 gra: jf mi, ab auge fcz flu indice P numerando,vo 
caturq; Centrum mediu. Signa haec, gradus & mi: in circulo N O 
P accipitOjindicemqi Qadde, quo perfeto tres rotulas ad votum co 
Ritueris* Deferente aftt eft epiciclo firmaturus fic ages. Lineam ima 
ginariamab incifione indicis M & circuli G H linter medios gradus 
duces in circulum vf<$ K L M , vbi & puntum fiftes, per quem filo A 
extcnfo,cpiciclus cu centro Sc cruce flipponetur* Radicempoftea 
medii Argumenti ex tertia tabula fummito ad annfi ]fo 0) qua: Ra=> 
dixeft S j g )3 ni *^<?, Signa illa, gradus 8c minuta &c in inferi 
ori epiciclo numerans, cum ofienlore Y 1 affige* Filum F per annos 
3. in circumferentia fuperioris epicicli trahe, indice Y denuolubato, 
Linea: deinde Februarii (quoniam Februarius plenus pexatus qqj 
eft) filum impone, oftenfore Y fub idem relato. Demum 9 diem, 2 > 
horas, rj minuta cu filo abfeinde, indice Y rurfusfublocato. Vni» 
uerfisfic rotulis ordinatis, verum locum Mercurii filum A in Zodiaco 
dabit per ftellam epicicli dire tum, gra 29 fcz X ♦ Per centrum vero 
epicicli filfi extenlum, Centrum veru in circulo G H I,quod eftS*j. 
§ ra, 2f minu. j o decernit, ficut 8c in infimo epiciclo augem idem ofte 
it* A qua auge, fi vfquc ad oftenlorem Y numeres Si, o gr, j 2 m 
quod eft Argu, verum, intelliges * fNunc quae fit ante Chrifl* 
tempora 
tetfipora motus inueniendi forma afferendum eft * Vrbis igitur 
Rhomse fundatio efto in exemplum adduta, ante falutem exortam, 
annis 75-3 fata. CetenarE inde maior capied 9 , qui eft 8 00, cui dem 
pti 75"3,remittent annoscfidiebus20 Martii,horis >90130 re* 
fiduis.Radixmediimot^centcnario $00 relpodens Sig.habet 9 gr,2 
mi.25*. Apud annos 4 <5 in tabula prima vides m 9z >7cumnota M, t ^ 
quarefubtrahunturradici. Vera^ radix Sig,9gr. 2 mi, >5-fuperat. Chriftu t 
Qtia:raturha:c igitur in Zodiaco,qua:fita cum oftenlbre M fignetur* £-®| 
Diem infiiper, horam, minutaq?, quo Icis modo, cum filo Sc indice ve excmD i u I1( 
rificabis, quando index medium motft Mercurii in Zodiaco socii ° ^ 
W2 9 refert, Item aux qua: fuit 2 9 gra, 3) mi rg> cum oftenlbre P 
notetur. Reliquosorbes&cundumpraecepta praecedentis exempli 
ordinabis, Radix argumenti 800 annis vicina s* tf g <?m 4<? eft* 
Pofthac epiciclu,annos refiduos, dies quo^ Sc horas debitomore con Tarutii % 
ftitue, quibus rite omnibus peratis,temporepropofito apparebit 3 g ematici q2 
jfM V (qax tamen Lutius Tarutius, vt antea ditum eft, falfo in 
Scorpionem tranftulk) pofiedifle * Imo Taurutii lententia M ercuri 
nsaSole >80 gradibus abfuit,cum non nili >o gradibus 27minut 
euariauerit, imo reuera a O nunquam longius 27 gradibus diftare 
pofiit- Mediocriter Aftronomise peritos non latet,Solem, Ve^ Quare $ t 
nerem Sc Mercurium perenniter coniutionibus mediis conneti, qre appareat, 
fit vt Mercurius nunq remotior a Sole, Sc maxime ob epicicli exigu» 
tatem, efie q ueat, qua: caula etiam eft, cur tam raro apparere fbleat. 
Centrum verum Mercurii ? g 2 3 m ) 5-* Argumentum verum s y 
c)fM 43 funt,quse duo ad latitudinem confequcntcr cognolcenda» 
obferuari oportet* 
ENVNGTI. DECIMVM SEXTVM 
Latitudinem Mercurii confeftim 3^ atra calculandi 
onus indagare* 
ERCVRIVS ET IPSE TR1 
plicem fu^ latitudinis caufam praefert, 
quas fi praefentia pateretur pluribus re» 
cenferem,verfiquia impedior, vt patet 
angufliis papiri prudens dimitto * De» 
ferens epicicli hoccumfuperficie eclfp 
tices comune habet ♦ Quod quando 
epiciclus in nodo caudae vel capitis con 
fiftit, tum deferentis fuperficies, eadem 
cum eclipticae fupfide eft, Epiciclo aftt 
ab interlectione digrediente,deferentis , 
medietas iliico meridie verius declinat 
vftp ad ventrem draconis, quo in loco declinatio maxima 45- mi: eft* 
Ab hinc enim rurfus eclipticam accedit, ad alium vfcp ventrem proce* 
dcndo.Quam primum enim epiciclus nodum attigerit,fuperficies de 
ferentis vna cum ecliptices fuperficie fit,quando aftt epiciclus eft defe 
rente rurfus a nodo difcedit, tum incipit iterum ab ecliptica 
in meridie moueri. Ita Mercurii epiciclus iugiter ( quando 
videlicet extra nodos eft) in latitudine meridionali, ficut Ve 
nus in feptentrionali pleuerat, Quomc do aut planeta 
fecundum latitudine moueatut in fiio epiciclo, alias fufius 
declarabitur,cftha:c respaucis abfolui in praefentia neqat* 
Inftrumentu hoc latitudinis Mercurii duodecim SignaCe» 
tri bis continet, lcmel ad finiftra, vbi fignorfi numeri funt ei» 
ufmodi I II III IIII V ScCy ad que numeru attinet Sig, 
Argumeti ab o vftp ad VI Signa copleta, iifdem cifris Exempli 
alphabeticisfcripta, Idquodenatiuitate CAROLI Caria ROLIIff 
ris clarius depraehendes, Vbi Argumentum verum Sig, <s ratorisil 
gra,) f mi. 3 4, &c in linea B C inuenitur, quo poftq vnio 
perdudtus eft. Centrum verum in finiftro limbo queretur,quod fimi 
liter per numeros I II III &c exprimitur. Quibus habitis Iatitudi 
nem Mercurii die Cacfaris natali gr,3 lepte. afeendente efie cognof= F ERDfi 
ces» Eodem modo cum Argumentu FERDINANDI Regis NDI R( 
minus 6 Signis fcz s o gjim 45- fit. In finiftro latere queritur Ce» exemplufl 
tru, quodeil Signorum 4 grd. 25- minutorum > o, vnde latitudinem 
gradu. > minutorum 5- meridionalem fcilicet afeendentem colligis* 
Similia plane in tertio quoque exemplo (quod de RHOma condita 
eft) eueniunt. Hic enim pariter Argumetfi verum 6 Sig, nonafle» 
quitur. Signa enim f gra, jf mi. 42 Centrfi habet. Quocirca filfi 
cfi margarita Signa Centri leua limbi medietate exprimere debet, 
Signa \cz 6 g ra * z 3 minu, 35-* Ex quo latitudo Mercurii gra, j mi 
nu, jf meridionalisdefeendens reperitur. Quando vero viu venerit 
A rgumentfi verum efie maius 6 Sig .tum in dextra limbi medietate, Latitudo 
Centrum verum 8c arquatum cum filofup illud pofito, inueftigandfi cur jj f un( f 
erit, Atfi cotingat ArgumetumverumSig*8pcifeinfec6plea:i. V rbis* J 
Centrfi aut verum Sig, s gra. > 9 mi, 2 o, tum in dextra medietate lim 
bi Centrfi quaccendum fuerit. Illi enim filum admftfi in area inftrumeti 
gra, 3 adunguem quoqa exprimet, latitudinem meridionalem defeen 
dentem indicaro» Sequitur inftru* latitudinis Metcurii*