Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

ROM ^ 
9 M A, Vibstoto erbe celebranda, rerum domina,in Latio,àd amnem 'T'yberim fita, à R ctáulo códitote,nominarz, 
itvndecimo E£echiz RegisIuda;snno/intercidente A(fyriorum regno,fecundo auteni octauz Olimpiadis,coüdita; 
erhiberur,Ambitum cius ex traditionibus Augufti Plinius fcribit millia paffus viginti.Flauius Vopifcustradic Au 
eliumImperatorem.ambitum vrbis ad triginta millia paffuum ampliaffe, Quod vrbem,ad noftra ztaxis confuc- 
:udinem, metiri volemus, vix paffuum millia quatuordecim,omnis Roma & laniculz,fiue Tranftyberinz regicnis, 
& Vaticaniambitus,implebit.P ortas fuburbiorü & vrbis;in vniucrfum numero XXIIL fuiffe refertPlin.Liutamé, 
«t paffim in illius. Hiftoria,legere e(t XXXVII ponit Porrz autem vrbis,qua ad preíens extant, hz fant. Ac prim 
uidem ab Occidente; Popularis. Deinde per radices cellis Hortorum,fpacio P. mille Pinciana, prifcis, Collatina, 
lea Tum. fenis ftadijsabeft Salaria,qua olim Quirinalis Agonenfis,item Collina & Quinque cepis, vtVarro tradit, 
nomiaabatur. Exortum folis xítiui,fpectat porta D.Agnetis,hzc olim Viminalis;Figuleníts etiam,tum &Nomen- 
tanaappellabatur. Sequitur D. Laurentij, ftadijs XII à D. Agneus, olim Tiburtina, & Taurina dicta Succedit porta 
Maior, olim Neuia, dicta. A maiore , ftadijs XII. verfus hybernum folis exortum porta D. Ioannis fcquicur, olim 
quidem Czlimontana, di&a. Ab hac ftadijs V. Gabiufa, quz nunc caufa cft, proxima Latina,in Celioio, ftadijsà 
uperiori, V, femper id nominis retinuit. Sequiturfpatio pauló amplius, D. P.$. Sebaftiani porta; veteres Capenam; Cammoeniam, & Appiam dice- 
apt nec defunt;qui & Triumphalem,denià; &Fontinalem di&am,tradant. Eft deinde D. Pauli,fpatio ab Appia P.mille, meridiem; fimiliter, vti 
x illa fpe&at,vetcribus,vt quidam exiftimann Trigemina, & Oftienfis,vocitata. Trans T yberim, intra ftz dium medium,Ripenfis,ad vernü occa» 
"um eft,olim Portuenfis,dicta Hinc paulo minus,mille P.in Ianiculo,D. Pancratij fequitur,antiquis A*vrelia.Verfus Scprentrronem deinde;occut- 
tit,Septimiana, quam aliqui Fo ntinalemyab initio didam, volunt. $uccedit porta Turrionis aliter etim Pufterula dicta. Sequitur deinde Pertufa, 
pauloq; vlterius, iuxta nobiliffimos hortos,zdesque Beluiderij fplendidiffimas, Iulia, Poftrema hinc, Caftcllo 5. Angeli vicinaCaflellana quz prius 
Aceneia vocabatur, & hz noftris temporibus, vltra citra; Tyberim vrbisRomz port funt Tyberis ripa,octo quondam pontibus,iuncta fuinquos 
ita, P, Vi&or, recenfet, Miluius, quem vulgus nunc perperam, Mollem vocat. Aclius nunc pons Caftclli S. A pei dicitur. Vaticanus,qui & T rium- 
phalis.Ianiculus,quihuctempore Pons Sixtus eft Fabricius vulgó de quadro Capi.fcu Q uadricepis. Exquilinus:IremCeftius,nunc $.Bartholomzi 
Cuccedit deinde Senatorius,& item PalatinustTam, D.Mariz Acgyptiacz,ap pellatus.Intra deinde,locus apparct, vbi pons vltimus extitit, qué tora 
icriptorum cohors,Supplicium & Aemilium nominat, Colles feptem, citra Tyb crim Roma ab au&oribus defcribuntur,quorum nomina hascíunt: 
Capitolium,Palatinus,Auentinus, Czlius,Exquilinus, Viminalis, & Quuinalis, Trans Tyberim alij duo funt,ianiculus, X Vaticanus,Capitolium, 
ib initio,Saturnij nomen habuit;poftcea Tarpeium,denid; Capitolium vocari capit, humano capite;in Iouis templi fundainenzisreperto.Diuide- 
baturin partes duas, Arcem, & Capitolium. Arcis orn amenta,cundlis Aegyptiorum miraculis, erantan teponenda, Circa Capitolium turres erant) 
delubra,fimiliaque loca,auminibus confecrata, plus LX.Mons,noftra &tatepropemodum vacuus, & inanis: vix enim nunc ibi Senatoris, & cons 
(eruatorum praetoria, nullius ferà momenti,cum Az celi famila Minorum, monaftetio cernuntur, Palatinus monslequitun inquo, vt Coraclius 
Tacitus perhibet,primum, vrbs Ro ma,zdificataeft.in co Reges, deindeCon fales,poftca Imperatores, maiori ex parte, fedem habuerent,Quipluri« 
ma atque magnifica;in eo extruxé re edificia, qua etfiiniuria temporum penitus fupt collapfa, cosum tamen ruiaz tot tantzquc funr, vt paflim ab 
omnibns,fumma cum admiratione;c onfpiciantur Habuit is mons Gizgoftafin locum, vbinationum,maximé Grecorum, fubfifterent legati; qui 
ad Senatum mifsi effent; C oncordiedem,Senaculumy& ades Victoris lun onishofpite, Penatium, Orci, Fidei, Apollinis, & plurima alia edificia 
quz Marcianusin topographia vrbis Roma, & Leander de eiufdé vrbis antiquitatibus ftudiose defcribunt, Liuius quoque 1nquit, Matrem Magná 
Deüm,ex Grecia aduc&tam,in edem vi&orio que eftin Palatiospertulerc.Fuit & in Palatio tefte Plinio, Phanum;Febri dicatum;& templum D, Aue 
ruft deindc incendio confumprum,C. Calicola fupcr templum hoc,pente tran(miffo; palatium; capiroliumQue coiunxit. cuius & tcliquias,ad huc 
;onfpicerelicet.Idem Cefar Auguftus,templum A pollitisin ea parte cxcitauit. Addidit eorticus,cum bibliotheca Latina & Greca, quo inloco,iam 
[enionfgpe Senatum habuit.Nunc preter $. NicolaiEcclefiam,à Calixto Pontifice cdificatamnullum,is celeberrimus mons,edificium habet.Quua- 
lis autem, & quantus olim fucrit, peringentes edificiorum ruing indicant. Nuncad Celium montem veBiamus, in quo Vefpafianus, templum D. 
Claudij cdificauir, fuit & in eo phanum Veneiis & Cu pidinis ;item Paris,aliorumque dcorum xdes,arz,& rempla,quorum omnium rüinz itaceon. 
Caf funt, vt paucis certum locum afsignareliceat, Macellum magnm, AntrumCyclopis, Lupanaria, cohortes quinque vigilum; Caítra peregrina, 
& Armamentarium.Medioin cius doifo,bin! AquzdvG vs füperbilsimi operis,confpiciuntur.N unc, Ecclefijs Chriftianis, mons rotus perornatuss 
:onfpicitur. Qui ad Palatinum vergit; Monafterium D Gregorij, fuftinet,ex edibus pateraisab co conftructum. Inde Sanctorum Koannis & Pauli, 
Ecclefia vifitur,vbi quondatn Curia Hoftilia extitit inqua Tullus Rex Regiam ícdem, Liuio affcrente, conftituit. Sequituc hofpitale Saluatoris: 
& Ecclefia B, Mariz in Dominica;alteraque S Stephani Ecclefia circulari forma, multis per ambitum columnis,adornata, olim Fauno facrata,vt ex 
tulo quodam,ibi reperto,omacs confentiunc, Ceinitunad huius montis finiftiam, $. Quatuor coronatotum Ecclefiay& $. Rrafmi monafterium, 
Proximum, noui operis, in monte Czlio, eft Xenodochium Lateranenfe » & in ciuídem montis extremo, Bafilica Lateranenfts , fic cognominata 
juod in Lateranorum nobilifsimz gentis zdibus, a dificata fucrit, Ea fan&ifsimis Apoftolorum capitib.vencrabilis ,& nobiliffimaftructura, toto 
orbe celeberrima,à Conftantino data B Sylucftro,Conltantiniana Bafilicá, appellatur, Pentificum Romanorum primaria fedes, Vifitur quoque i$ 
nonte Celio, porta maior, Neuia di&a:Et Amphitheatrüm à Statilio Tauro Augufto poficum, femidirutum, Bt alia $ Crucis Bafilica, ab Hclena 
Conftantini matre,conftru&a; Eo loco, vbi templa erant Veneris & Cupidinis.coniunctüm que cft monafterium,quod Carthufienfibus nuncincoe 
itur.In Auentino montolocisque circumiedtis, multa cüm templa celcbria, tüalia fummi fplendoriszdificia fucrunt; videlicet: Ara Herculi,ab 
Euandro,pofita,phanum lunonis,Dianz, Mineruz, & Lucinz,Etin vertice, Latretum, Ioui facratum, & Libertatis edes. Nunc B. $abinz,Boni- 
facij, & Alexij monzfterium habet;alioquin,totus vinetis conte&us,Exquilinus mons fequitur,quem Varro duasin partes diuidit, nobiliorem effe 
[cribens eamque àforo»poftca Traiani vocato,nunc 3turre Comitum,ac Miliuiarum,incipit; & per montemCaballiaum:perque T hermas Diocles 
'jani,ad D.Laurencij portam vf: ue,protenditur, Altera pats»ca loca continen quz inter Diocletiani Thermas & Marij Trophzos interfunt Etea 
celeberrimam Ecclefiam, S Mare Maioris, (uftiner Habuit Exquili nus,olim £dcs,ckmDeorum,cum hominum am pliffimas & magnficentiísimas. 
À curti Militarrum afcendendo,ruinz ThermarumConftandini cernuntur,& ingentes (eminudorum marmorez ftatu, Inde;loco pené contiguos 
Caballi marmorei;quibus viri feminudi, lora tenentes)infident,magno artificio facti, quorum alter, Praxirelis, alter Phidiz opus, Latinis litteris,ine 
(cribitur.Inde nonlonge funt Diocletiani, & aliorum clariffiorum viroram Thermaz. Fuitin eodem colle Macellum; vbi nunc Ecclefia 5. Vil 
:onfpicitur,cui vicinus eft Arcus triumphalis Galicai.Plurimz fimtin hoc monte Ecclefia; vetetum edificiorum ruigiz, quz omnia abíque tzdiofa 
pexbofitateyreferre minime poifemus.Collis Viminalis AramIouis Viminci quondam habuittemplum $yluani,Lauacrum Agrippina, matris Ncro« 
nis, T hermanis Olimpiadis & Nouati,coinloco,vbinunc D, Pudentianz cít cemplum.Et Bibliothecam Vlpiani.in qua librilintei,atque clcphan- 
ini Principum gefta,& S.C.co ntinentes, feruabantur. Alijs infuper zdificijs hunc montem exornatum quondam fuiffe, ingentes ruinz teftantur. 
Mons Quirinalis,longitudine, Vimi nali eft fimilis,atampliusin latum patct.funt cnim, qui collem illi alium,inter germ Collinam, & Collatinà, 
sdtungunt.vbi characteribus Aegyptijs infcriptus,Lunzque qu ondam, vt nonnulli prodiderunt, dedicatus iacet o elifcus. In valle Quirinali, fuit 
Fortunz publice. zdes,Pauló altius, Turris Militiarum,in qua Traiani milites olim ftationem habuere. T herma Conftantini, Domus Corncliorü, 
Domus Pomponij Attici fuitin ea Quirinalis parte,que di nunc D.Vitalissincumbit, Templum Qgirini:Horti Saluftiani, Campus fceleratus, in 
quo Veftales;in cefti rez. viue defodicbantur. Habuit & plurimas alias zdes (acras hic mons, fcd quo inloco fucrint, nonita exploratum habetur, 
P oftularet nunc ordo, vt vrbis quoque planc zdificia & celebriora loca diligentius perfcrutaremur, In quibus nonmodo & publica, & priuara 
magnifica zdificia,fcd & infinita propemodum deorum templa receníenda forent, quorum hac de caufa, tanta in vrbe multitudo cernebatur. 7n 
»ontificum enim difciplina (ancitüm fuerat vt neque eppidum,neque vrbs aliqua, ante oppugnarctun quàm Romani facerdotes, Deum, loci prze- 
Gdem,euocaffent, & illi vouiífentteligionis cultum apud Romanos,aclocum ampliorem,templum, delubrum, facellum, aut ará. Hihc cffctum 
:ftvt intra Romana pomaria,fingularum propégentium numina propria facraria habuerint, pro priafüe zdes, Creuitque Deorum numerus adir- 
nfionem víque.$cd Dei illius nomen,fub cuius cuftodia erat Roma,diutius occultum fuit, nequa hoftilis euocatio fieri pollet, Ceterum » «Uum 
obincredibilem,tam publicarum quàm priuatarum zedium frequentiam , omnia enumerari nequeant, quia in immenfum, le&orum etiam tedio; 
excrefceret oratio.Itaque Pub. Victorem (equuti Laconica breuitate,qua ab alijs.integris etiam libris)pro rei magnificentia defcripta funt, recen» 
(ebimus.Aquz, & Aqux du&us pcr varias vibis regiones XIX;inueniuntur. Therme XI.Amphitheatra & TheacÍli. Curiz XXXV, vc D. Aug.im 
Pf31.121. Circi IILObelifci VII. Arcus marmorei XXXVI,Campi VIII. Fora XL.Bibliothecz XXIX. Obclif v, Viz XXIX,Capitolia ll. Coloffi duc, 
Columnz cochlides dux. Macella duo. Ludi quaruor.Naumachiz V.Nymphea XV.Equi magni XXIILDeaurati LXXX.Eburnei LXX XIII ZEdet 
CCCXXIIII Vico magiftri DCLXXIL.Vici CCCCXXIIIH. Curatores XXIIII.In(ulg per totam vrbem numero quadraginta fex millia fex centa 
iuz,Domus M.DCC.LXXX,Balnea D.CCC.LVLLacus M.CCC.LII.Piftrina CC.LiltiLupanariaXL V. Latrinz publice XLIII. Cohortes prz 
'c1iz decem, Vrbanz quatuor, Vigilum feptem,quarum excubitoria XIII. Vexilla communia,duo. Caítra equitum, Salgamasiorum, peregrinord, 
Quà mulus auté,magnificis,ac pené immortalibus zdificijs,multolabore. (umma arte, & infinitis fumptibus,vrbs Romana exornata fueric 
explicari vix poterat. Que, tametfi, maiore exparte,iniuria temporum(vt in hominum vita nihil eft perpetuum)interiere:reliquie tamen, & 
-uinz illorum,que hodie extant;adco funt immenífe, & mirandum in modum fe extollunt, vtab extremis orbis partibus,plurimoa . 
id fc vifenda iugiter, & alliciant, & attrahant. Q»i eas contemplantes,reri magnitudinc.ita obftupefcunt, vtab illorum, contegas 
elatione, vcl jnuitiabícedant,contendantque fieri non poffe, vt, aut ciuium Romanorum opcra, aut Regum 7 
potentia;aut vllis principum diuitijs, fed vel gigantum manu,v«l diuina potius 
virtuteedificia illa fucrint excitate. 
^