Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

UVISSENRVRGVM 
JLLIGVN T quidam ex Ammiano Marcellino,Sebufianos,qui fupra Nemetes fignantur,olir fuiffe V Viffenburgenfes. Nam fi tollas f primum 
x mutes b.in v.facilé ex $cbufio fit Vifium,atqueinde Vifeburgum,quod Germani cum duplici proferunt v.E(t autéinfigne &clarum oppidü,ad Vo- 
zafi montis radices,fituamcenum, conditum, collibus vndiq; humilibus claufum,nemoribus & variis arborum peneribus ad occidentem foglix , tel- 
us cceli benignitate frugifera,oppidum ab omni parte natura,atque humana firmatum induftria. Lutta amnis,cuius fontesin ipfis montibus pa ulo 
iltius feptem millibus paffuum ab oppido furgunt,penetratis iam montibus per medium interluitur : qui vbi fub oppidi moenibus elabitur, ftri&oal- 
aeo duobus millibus paffuum praecipiti curfu in Rhenum vno oftio exoneratur. Loci tanta eft vetuftas, vt etiam apud nullos rerum [criptoras eius o- 
ago reperiatur. Sed dum Anno Chriftié64. Dagobertus Gallorum rex,poítquam ob patratam in fanctaloca tyrannidem, ad diuinum raptus tribu- 
nal (fic habent literz fundationis) à diuis pro commiffo fcelere accuíarus,flagellisq; cefus,& ad Diui Dionyfii preces reftitutus effet,in eo loco, qué 
diu antea V Viffenburgium appellatum fuis litteris declarat,infigne ac regale monaíterium infinitis extraxit fumptibus,monachis diui Benedicti pro- 
Rtentibus regulam,tradidit. Addidit regalibus his zdificiis agrum copiofum atque fertilem,oppidum ipfum, & circum loca,quz Gallorum tunc pa- 
rebant imperio;aísignauit. Oppida praterea, villas,arces ,vectigalia,immunitates, & iura pleraque contulit:ab omni item regum principumq: iugo exemit. Tantaetiam po- 
ftea huius ceenobii maieftas fuit, vt marchionem Badenfem & ex palatinatu plerofque haberet feudales, Aliquanto poft Dagobertum regem VVendelinus abbas oppidum 
muro quadrato faxo cinxit,turribus,propugnaculis,ageere,vallo,fofsis,&pomeriis muniuirita paucis temporibus oppidum,natura alioqui munitum,humana induftria au- 
xit. Caterum prudens fenatus V Viffenburgenfis per me follicitatus,fcripfitin hunc modum. Inuenimusin literis antiquis , ciuitatem noftram VViffenb urgenfem longe 
precefsiffe conftructionem monafterii,rege sq; Francorum aduocatum hab uiffe in ea,à cuius tamen im perio Abbas,poft extru&um monafterium femper exemptus fuit,ficut 
& hodie Rom.Imp. aduocatum habetin ea,qui in criminibus capitalibus nomine imperii ius dicit. Etenim noftro zuo ciuitas Imp.habetQue agrum vino ferendo apti(si- 
saum,vnde & ciuium vnicum & precipuum ftudium eft colere vites,ficut & cirumiacentium vicorum. Nec vulgare ibi cre(cit vinum,quippe quod defertur in Sucuiam, Baua- 
riam, V Veftricham,Lutzelburgum, Brabantiam, & adalias inferioris Germanis terras, E(t etiam limes quidam per circuitum huius ciuitatis factus;alicubi ad vnum milliare, 
alibi veró ad duo milliaria extenfus;intra quem multi funt vici,frumento & vino diuites,qui in fundatione Dagoberti Munufdatum,ob conceffam emunitatem, & alia priui- 
legia vocatur,lapidibus altis & erectis fignatus,intra quam fepturam omnibus liberum ít pifcari in Lutra,& aliis amnibus, venari,aucupari, in communibus fyluis ligna fe- 
care, & pecora abigere ad communialoca, Qui veró extra hunc circum habitant,non poflunt hec agereimpunes,quum przpofitus,& conful ciuitatis hic iudices fint defi- 
gnati, poffintQ; animaduertere in huiufmodi prauaricatores. Siquidem olim Abbas,hodie veró prepofitus (nam anno Chrifti 1525. abbatia mutata eft in prepofituram fa- 
cerdotum) vna cum confule & fenatu V Viffenburgenfi habet fümmum imperium fuper (yluas,amnes, & pafcua in dicto Muneredato , poffuntq; omnia agere, vt videbitur, 
fubiectis commodumy,citra cuiufque contradictionem. Abundant VViflenburgen fes caftaneis,1illisq; optimis, vnde non parum habeutlucri, Nam deuchuntur poft vinde- 
miam víquead T uringos, & Saxones, Quin & naucs illis onerata tranfmittunturin partes inferiores, & peruenerunt vfque ad Angliam, 
RVBEAQVV M. 
VsEAQVYM, vulgo Rufachantiquiffimum Alíati e oppidum, vetuftiffimam Franciz regibus refidentiam prebens,conditum eft à Romanis,anno fecunco 
;lympiadis 235. ab vrbe condita 914. Iunio Ruftico & Aquilino confülibus. M. Antonio & L. Vero eius fratre,apud Romanos regnantibus, Anno anariuitate 
Chrifti 164. Nomen ciuitati impofirü ferunt,à fluuiolo,qui in valle D Georgii,non proculà pago Sultzmar oritur , ac rubeo alueo per agto$ ac vineas fluer s, 
;b multas commoditatesab vrbe excipitur. Incolz eum hodie Ombach vocant,qui tamen abaqua, quz exaluei fplendore rubeaeffe videbatur , Rotbach 
(vt ex antiquiffimis annalibus apparet) olim dictus,vrbi quoq; eandem appellationem dedit,qua etiamnum Latino nomine fatis commodéexprimitur. Ru- 
beaquum enim,quafi rubez aqua oppidum dicimus. Hoc oppidum Magnificis primum zdificiis ac duplici fuburbio extrudium, Romanz nobilitatis diu fuit 
hofpitium,quz ob terra fertilitatem omniumq; rerum,quz ad vfum hominum funt neceffarra,abundantiam;ad annos feré 5oo.hoc inhabitauit. Ad eius Reipub.confzria- 
tionem condiderunt leges optimas,in primisautem contra fures grauiffimam inftituerunt actionem,eamq; tam feueram, vt indead nofttam víque tempeltarem per Germ a- 
niam tritum factum fit prouerbium ,Der alt Gaigen zu Rufach,hat gut Eichen Holiz. Porró cum Auftrafit regnitempore Franci profligatis Romanis, Alíatiam finitim.qv.e 
occupaff:nt, Dagobertus I X. Francorum Rex potentiffimus, Rubeaquum tenens,in ipía vrbe verfus occidentem,loco natura munitiílimo,Anno a redemptione humani ge- 
neris 62:, arcem adificauit,quam velà magna lapidum mole,tutiflimoQue contra hoftes prafidio,Ifenburg,hoc eft, Ferriburgum, vel, vc alii volunt, ab Ifidefrugum inucn- 
trice ( quam ob gleba fertilitatem in eo colleantiquitus cultam arbitrantur) I(isburg nominare voluit. Dagobertus parata iam regia fibi fede, vc à gentilium fupeiftitionibus, 
ad verum Dei cultum auocaret populum, Amandum V ltraiectinz ecclefiz Epifcopum virum eo tempore doctrina & pietate confpicuum,ad fe vocat. Cui cum circa annum 
Chrifti 658. Sigisbertum filium,quem ex Mechrilde Saxonum duciffa natum habebat,vera in Chriftum fide erudiendum dediffet, voluit vt etiam poft fidei confeffionem , in 
arce Ifenburg, multorum in confpectu,ab eodem Epifcopo in nomincfanctz&indiuiduz Trinitatis baptizaretur. Quo facto, Amandus ad Euangelii propa. ationem prin us 
Argentinenfium Epifcopus,ac ouium Chrifti per Alfatiam vigilantifsimus paftor factus, populum ab erroread Dei cultum pertraxit. CumQ; Sigisbertus generofus aaolcí. és 
poftca,nempe circa annum Chrifti 646. prope Ebersheimunftet venatione feras infectaretur,equo feroci deiectus, & ab apro fpumante la tus,femionimis a fuis eft inuentus. 
Mittuntur igitura Dagoberto nunciiad Arbogaftum Aquitanum,quem poft Amandum ad Epifcopotum Argentinenfem promouerar, vt ad Sigisbertum animam exhalapié 
properaret. Venitilico Epifcopus, & dum preces pro Sigisberto ad Deum fun dit,adolefcens integra fanitati reitituitur.Pro quo pietatis officio Dagobertus rex, Ecctefii;e Ar- 
gentinen(i Rabeacum oppidum, totamq, eam ditionem dono dedit,quam adhuc hodie Munuídatum,in cola autem corrupte Mundot appellant. Lonpé poft oppidum Ru- 
beaquenfe coepit exteris innotefcere,& magni nominis fieri à peregrinatione,quz ex diuerfis regionibus ad D.Valentinum facta e(t. Valentinus enim cum anno a Chritio 
nato 260 Romz fub Claudio Imperatore,vna cum multis aliis ob fidei confeffhionem, martyrio coronatus eflet, reliquia: eius apud Sanctam lotentianam ad annos 744, fer 
uatz,& deinceps fub Sylueftro fecundo Romano pontifice Rubeacum aliqua ex patté translate eius peregrinationis,qua ad S. Valentinum,tam crebro facta cít, ocafionem 
dederunt, quz incoepit paruis initiis Anno Domini millefimo primo.  Càüm autem in rebus mortalium nihil fit perpetuum , ac vicifficudine rerum veluti xftuario quodam 
Ruxu,refluxuq; ferantur omnia, vix dici poteft, quantis hzc ciuitas poft tantam foelicitatem,in qua plus,quàm annos mille conítituta fuit, zrumnis ac periculis poftea expo- 
fitafuerit. Quz fi auiduslector& hiftoriarum amans fcire dcfiderat,Munífteri Cofimographiam confulat. 
COLM ARI A. 
OLMARIA, imperialis eft & elegans ciuitas,excitata olim,vt putant,poft excidium Argentuariz (quz hodie comitatus eft Horburgenfis ) optimo loco 
ita,qua multis retroactis tem poribus,iniquis fortunz cafibusaliquandiu afflicta fuit. Nam priufquam Rudolphus Habfp urgenfis,Romani regni coronam 
idi pifceretur,erant factienesin ciuitate,quidam enim adhzrebant Epifccpo Argentinenfi, amotusq; fuit propterea ab officio Scultetus Roffeliman. Qu: id 
pere ferens adiunxit fe memorato comiti Rudolpho,captoq; confilio,fecitfe in vafe vinario inferri in ciuitatem ad propinquos ,& amicos fuos , quibufci m 
antum egit,vt noctu porta vna apetiretur,atque comes Rudolphus intromitteretur cum exercitu fuo,quem ciues,nollent, vellent, coacti fuerent fufcipcre 
"M dominum. Pofteaanno 262. tentabat Epifcopus Argentinenfis cumauxilio nobilium, qui per circuitam ciuitatis habitabant , ciuitatem rurfum occupare. 
Vnde no&uappropinquantes,auxilio quorundam ciuium Intromifsi,magnam intra moenia excitarunt tragoediam ,excitataque pugna interfecerunt $cultetum. — At ciues 
tam viriliter refiftebant hofti, vt multis occifis reliquos pellerent vrbe. Curaque in fubfequenubus annis Rudolphus cligereturin Romanorum regem, & Colmarienfes nol- 
lent eum agnofcere regem mouit expeditionem contra cos;obfidieneQ. cingens,mulctauit eos pro quatuor millibus marcarum argenti. Deindeanno Chrift i292. obfecit 
hanc ciuitatem fibi rebellem, Adolphus Comes de Naffou rex Romanorum,cepitd; Anshelmum dominuma Rapolíiein & Scultetum,feu praefectum ciuitatis, fecumqQ. ab- 
duxit,id quod fupra quoque commemoraui. Collegium Canonicorum diui Maruni illic, Prioratus fuit quondam Benedictorum,ad monafterium vallis diui Grezori perti- 
nens, vt alter ibidem,qui diui Petri diciturad Paterniacum. Inftitutricem commemorant Bertham teginam,ad cuius Iurifdictionem nonnulla ex parte fpzctau:t olim Col- 
maaria. Vndeetiam magni illinc Conftantienfi przpofiture prouentus; quos ei Ecclefiz bxc nobiliffimà donauit matrona. Cinxit inuro hanc ciuitatem V Volphelinus Cz. 
fareusapud Hagenoiam prafectus imperante Friderico II. Iacetin fertili planicie,à montibus itinere vnius horz femora, habens circum circa copiam vini , & frumenti , ex 
terra redundantem, maximé autem praefat terrailla frumento, cepis,aliisQ; hortalicns. "Tenctiíta ciuitas medium Alfatiz, diftans vno milliario a Keylerfperg,Amierlvvey- 
ler, Reichenvveyer & Rapoltzvveyer,quibus in locis optimum crefcit vinum, & excellentius quodin Alíatia inuenitur, Alluiturciuitas ipfa mulus accurreetibus riuulis 
amnium, prafertim his,Louch,Dur,Facht,Ill.& quibufdam aliis minus celeribus,quorum quidam per predia Colmarieníium fluunr, foecundiorem que redduntterrz | un- 
dum. Quandoiadcta fuerint prima huius loci fundamenta,incolz plan ignorant: non tamen apud me dubium e(t, quin vna fit ex vetuftioribus ciuitatibus , quie in tradu 
Rheni à parte Galliarum inueniuntur,mutato priftino nominein nouum,quod hodie habet. Indicánt tot monafteria virorum & mulierum , quz habet ciuitas iita , quàm 
potens & opulenta fuerit iam à multis annis.Berthrada regina, mater Caroli magni largita eft Cóftantienfi fedi praedia fua, & vectigal, quod in vico Colinarienfi dotis nomine 
poffidebat. Vnde Hiftoria Guelforum habet,quod diuus Conradus Epifcopus Conftantienfis hoc oppidum commutatum pro aliis locis acceperit à fratre fuo Rudolpho, 
BADENIA. | 
Ognitus fuit & inhabitatus locus ifte,tempore Cornelii Taciti,atq; ante eius zuum,quum ille mentionem deco faciat;in hzc verba. Eft locus amoenus, babetQ; aquas 
f (alubres & arcem munitiffimam iuxta praterfluentetn amnem, qui hodie vulgó Limmat vocatur. lacet autem hocoppidum in Ergoia, & quàm primum fluuium tra- 
ieceris,ingrederis Turgoiam.Oppidum eft fatis elegaus & opulentum, in medio feré Confceleratozum firum,quare & Heluctii omuia fuaibi celebrant comitia, Im- 
minent oppido ab vna parte montes,ab alia vero alluitur magno flumine nauigabili, & quirapidiffimi eft curfus,per,quodà Tyguroin Rhenum venitur.Non longé infra op- 
pidum,adiactum fcilicet valide bombardz,eft viculus quidam fuper lumen pulcherrimus,n vfum balneorum fabricatus.Area perampla eft inedia parte vici, & circum ho- 
[pitia magnifica,multarum receptacula gentium.Singulz domus fua habent balnea interius,in quibus abluuntur,hi foli,q ui ad cas diuerterunt. Balneaenim publica, tum 
priuata numerantur triginta,przterea,qua vltra lumen fcaturiunt, vbi & quadam domus couftructr habentur,in quibus ruftici plerunque thermis fruuntur, Sicque citra 
& vlrra flumen,imo & in ipfo flumine ebulliuntaquz calidz.Calor cft tantus in fua origine, vb1aqua é terra emanat, vt eum nudo corporeferrenequeas. Publica balnea 
duo tantum exiftunt,lauacra plebis & ignobilis vulgi,ad que omnium affluentium fex defcendit. At balnea,qua in domibus funt priuatorum pexpolita funt, & ipfis viris, 
foeminis; communia,tabulata quedam eos fecernunt, & in his feneftrellz per plures demiffr,quibus & vnà potare, fimul colloqui , & vtriqueridere & attrectare queant. 
Nec defüper cingunt deambulatoria,in quibus confpiciendi,confabulandique caufa,homines confi(tunt. In ipfis aquis fepe de fymbolis edunt compofita menfa defuper 
aquam natante. Thermz quz citra fluuium à parte oppidi exiftunt,maiores,& quz vltra funt, minores vocantur Con£luit illuc,etiam à remotis partibus.innumerbilis mul- 
crudo.nobilium patiter & ienobilium,non tam valetudinis quàm voluptatis caufa. 
c: 1 
P