"
L
JVISGRAN V M,vrbs Imperialis,in Menapiorum finibus inter Rhenum &
«olam fira, Romanorum Imperatorum prima inaugurationc accoronario-
ae, D. Caroli Magni fepultura, (cpceunaliQue peregrinorum vifitatione celc-
xis. De cuius origine, D. Francifcus Fabritius Medicus Aquenfis , huncin
modum : Romanos olim, dum bellum aduerfus Germanos gererent lus locis,
inter Rhenum & Mofàm confediffe, & munimenta habuiff: , ex Iulij Caefaris,
Cornclij Taciti;aliorimQue multorum hittoriis fatis manifeftum eft cuius rei
ddem faciunt , quorundam locorum appellationes, & alia vetuftatis monu-
menta. Hisigitur temporibus ferunt hiftorix, quendamé Romanis Princi-
pibus, Geanum nomine( quem & Neronisfratremaiunt )aquashas calidas,inter montes fyluatgjue tunc
abditasinuenifle,iuxtaque habitaffe,atquearcem ftruxiffe, cuius in hodiernum diem extat (pectandz ve-
taftatis monumentum, curris Grani dicta: quam quidemarcem , Ptolomzo Cofmographiz fuz libro a.
cap. 9. funt,qui credant Vercerram ditam. Abincolis certé, Aquz Grani appellatz funt, cüm Thermz,
:im locus ipfe,dedu&o fcilicec nomine ab aquiscalidis, & Grano, repertore , manfitQue appellatio poft-
ea & vrbi, nifiquód quidem (non fatis tamen apte )immurtatainflexione , Aquifgranum apcllent. Poft
aliquod deinde fzcula,annos fcilicetplus minus feptingentos,Carolus, cognomento Magnus,Francorü
Rex, cim ad eum locum inter venandum errabundus veniffet, delectatusloci amoaentitate,fimul & com-
moditate, ab Thermarum víu, ipfas, vnà cum arce, àruina vindicauit, regiamque extruxit. Deinde, vc
erat diligentiffimus religionis cuitor,eodem loco proximéregiam fuam, infigne hoc templum maximo
(umptu condidit,acper Romanum Pontificem Leonem,in honorem Dei & B. Mariz Virginis contecra-
ri carauinampliffimifdue donis ornauit, precipue autem, rariffimis, facrifque Chri(tianz rcligionis mo-
numentis. Quorum caufa fepcenis annis inftituit peregrinationes, ad noftra vfque tempora obieruatas,
cumque fortiflimus pariter ac piiffimus Rex, & Ecclcíiz defenfor acerrimus , Romani lm perii habenas
diuina difpen(atione fuüfcepiffet moderandas, locum iam didum moenibus cinxit,vrbemd; ob dicti cem-
pli reucrentiam,condidit, quam fedem regni, & Tranfalpinz Galliz caput,conítituit, Hxc vrbs, tametfi
in valie fita,& montibuscircumquaque fepta fit,incredibili tamen gaudet aeris falubritate,quam praci-
pue teftantur mirahominum in ea ad decrepicam víque fene&am viuacitas , ac peftilenticorum morbo-
rum raritas. In proximo vrbisambitu,lacaferé planities eít,in qua & paícua func, alédo pecori commo-
Jiffima,& agri pingues , omnifdue generis frugum fcraces , hosambiunt montes (yluofi, igni alimenta
prabentes, necnon ligaeam faxeamque materiam zdificiis abundé fuppeditantes. Nec defuntfontes,
tam foris pafcua irrigantesquàmiintus diuerfis vrbislocis, ciim publicé in plateis tum priuatim 1n zdib?
(caturientes : fed prxcipua ftru&tura ac magnitudine infignis , qui 1n medio foro, éregione ampliffimz
domus Senatoriz,perpecuas aquas octo canalibus ex alto diffundit. Sunt & torrentes, mediam vrbem
perlabentes,munditiz, ac molis circumducendis feruientes. Extra montes , infra miliaris Ípacium ab
vrbe,ad Hybernum occafum, effoditur cadmix genus, vulgus Lapidem calaminarem vocat, quo xs ad au-
ri colórem ungitur. Haud proculinde, Meridiem verfus ferri, plumbid; inueniuntur metalla. Ad O-
rientem ab vrbe, effoditur terra nigra , foco culinario admixta gleba aptiffima. Adeó natura ipfa lo-
cum hunc variis multifque dotibus locupletauit, vt ad foelicitatem nihil deetfe videatur, quàm nauigabi-
lisflauius,quo tamen quamuis careac,cüm ad Orientem Rhenum, ad Occidentem Mofam habeat,tanta
ettibiannonz copia & facilitas , vt multasetiam riparias vrbes hoc nomine füperet. / Sed alias dotes O-
mnes,meo quidem iudicio,vincunt aquarum calidarum vberrimi (imul & faluberrimi fontes, nec calo-
re, nechumore deficientes , tanta copia fcaturientes , vt finguli plures balncorum alueos, eofdue
magnos,noua quotidie aquaimplere queant. Sunt autem corum quidam intra moenia,
quidam non procul extra eadem , in vico füburbano. Intra vrbem duz funt
precipuz Thermz,quarum altere dicuntur R cgiz,altere Cornclia-
nz ,quzquidem , vtlocit intercapedine di(tant, ita & aqua-
rum qualicatibus acfaculcatbus, cüm inter fe, tum à
(uburbanis nonnihil difcrepant.
P
