Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

^ CPvEATIONIS MVNDÏ 
•poílrcma yt nobilliTima perfîcittir. Proccditergo omnis generado -adignobilioffi ab -nobilius, 
:fcninio cumíque fpeciei faíligio perfidiar, nec vitra afcendit. Nihil enim fuae fpeciei m e ta m fuper- 
greHi valet, quia vires ei veter i ores data: noti funt, fedbenedidio generationis, ipfa fpecie termina- 
tur. Siceaque funt tantum, quantumuis in fuo genere nobilitate caetera excedüt,ad crefcendi tarnen 
potentiam non pertingunt, qua: vegeta funt, alia quidem ali js funt nobiliora, verum ad fenfum non 
perueniunt, & ammalia quorum in fiia fpecie veftigium eft fenfus & motus,ad intelledum non per¬ 
tingunt, hic enim iuperat omnia, & Dei refertimaginera. Hunonunceundera ordinem obícruabis, 
ledor, in rerum creatione feruatum efie,hadenus enim creauit Deus ea qua: funt,deinceps ex his ip- 
fis affurapta nobiliore fubftantia, creabit ea qua: fiiut fecundi gradus, nimirum herbas & pi antas, de¬ 
inde an i malia, quae funt tetti) ordinis,& in his primurn quae ex aquisfùnt &ignobiliora, poftea terre- 
ftria,quae iubtiliore&ficciore,calidiorequefpiritu dotata, fubtilioraetiam funt fenfu, & ad intelle¬ 
dum nonnihil àccedunt, denique hominem ipfum, qui caeterisomnibus ratione Scfapientia domi- 
naretur,ita nobiliora pofterius creantur,quia nobiliore ac magis defecata digeftaque materia egent 
& proinde tardius perficiuntur, natura quae prius creata eft,iuxta fuumgenium «Scmodum ab idea 
Dei inditum fem per operante. Eft autem idea Dei opus fiapientia: eius, voluntas ordinis, virtutis 
proportionis, rerum creandariini & fuftcntandariim. In fumma fi quis intentius ordinem rerum 
pericrutetur, & fpecierum eoramunionem differentiamq; confiderei, intelligetcreationem rerum 
ab ima& ignobiliiTmia fpecie fie fere furfam afcendere,queraadmodum arbor primum vnicum ha¬ 
bet truncum, in quo omnia quaefuttt à radice ad fummum vfqyfunt vnurn communione fpeciei,fin- 
gulisinterim partibus fuasin eo venas habentibus, cum vero ad aliquam differentiam incipiuntac- 
cedere, fit prima tranci diuiiio in ramos, ramus deinde quilibetvnus aliquandiu exiftens, donecin 
di uer funi illius venae abeant, fit fecunda diui fio ac fic deinceps, donec ad extremos ramos & frtidus 
peruentum fuerit.Ita chaos vnicus omnium fpecierum creândarum eft truncus,radicem& initiuni 
in vniuerfali ideaereatrice, quae eft in mente & volúntate diuina, habens. In hoc trunco omnia ad¬ 
irne vnurn funt, in feminaria ratione chai latentia & com municantia, porro vt vniuerfalis ilia idea 
creatrix rerum, per diuifionem in determinatum fpecierum numerara. & formara fefe paulatina ac¬ 
cendendo diuidit,itaexvna fimpliciincompofita fpecie chai, paulatina fpecierum differ en ria: or i- 
untur: tantifper enim omnium deftinatarum fpecierum fubftantiae vnàmanent, donec in eo in quo 
communicant perfedè ad differentiamvergunt,inde quae adhuccommunicant,vno ramo contentç 
cohaerent, donec in propriae fpeciei viam perueniant, fuara quaeq; altiffimara fine extremara & per- 
fedam fpecicm fedantes, fic omni vndequaque veluti per omnescreaturae ramos fada excodione, 
diftillatione,deíaecatione,extenuatione,fublimatione,aut quocunque tandem modo,adusifte ad fu- 
premura operationis feopura tendens nominandus eft,tandem ad fingulas fpecies conceptas perue- 
nitur. Caeter um id memoria tenendum eft,que fuperioris funt gradus tardius perfici,quandoquidem. 
per inter medios gradtis afcendunt. Sic animal cura tres alceftdat gradus,nimirum per effe,5c per ve- 
getamfpeciera vfquein Í enfimi & rnotum, neceffe eft vegetantia vno gradu prius perfici. Itaenim 
de idea ilia in Deo vniuerfali cogitandum eft, illam in creatione ita fuas impreifiones facere, vt à 
trunco incipient, ordine inconfufo acredo tramite, paulatim per nobiliores & nobilioresad fum- 
raae fpeciei produdionem tendat&quaevnius funt gradus fi m ul perficiat. Deinde quaefequentisSc 
nobilioriSjVt in creatione plantarum,animalium& hominis videraus. Iam ipecies quae in vno gra¬ 
dii confiftunt,fiuevnius funt generis, vt in piantatura genere falix & quer cus, gradibus quibufdam ex- 
cellentiaue aut nobilitate inter fe diftinguuntur, quamobrem perfediusautnobilius quid, tardiuf- 
quecifcdu eft in vno quam in altero, inde fit quod tardius quercus quam falix crefcat&adolefcat. 
Non minus tarnen quercus quam falicis creatio tertio die fuit abfoluta, nam vt mox videbimus vis 
fpecifica fimulcum germinante herba nata, plantaeque per ideam formatricera irapreíTa eft, duobus 
enim his creatio eo rum que fibi fimiiia funt gignitura,abfoiuitur,fpecie ipfa in fpecifica,hoc eft,pro¬ 
pagandi fpeciem virtute,quae deinde fequuntiw: incrementa & fruduum generatio,opera funt ipfius 
fpeciei naturalia, virtutera illam & creationem confequentia. Hie autem meminiife oportet, quod 
feptirao capite diximus. Mox vt materia rei alieni us parata fuit, fîmul fpecies rerum inde creandaru 
nata eft, tametfi res ipfa feriiis aboleuerit,vt fol primo die cum lucera Deus crearit, creari ceptus eft, 
cura quarto demura die perfedils fuerit, fi c paratis aquis, tertio die fpecies pifeium creari cœperunt, 
& ex ficcata terra fpecies ammalium terreftrium, cum haecquinto demumdie perfeda fuerint, fic 
tertio die fpecies quoque herbarum & plantaruni creari cepta eft, licet quarto demum die abfolúan- 
tur. Mofes enim tempus'abfolutorum operura tantum notar. Simul ergo fpecies piantatura & ter- 
reftrium animaliura, perfeda eorum matre terra, nata: funt, fed quaefolidioris erant fubftantiae tar¬ 
dius abfoluta, vt quercus quarto die ferius adoleuerit quam herbae. His de gradibus & ordine rerum 
creandanun confideratis, ad plantarum creationem veniamus, quae eft altera parsoperis huius diei 
tertij. 
FABRICA MVNDI. 
Caput duodecimum. 
Ve herbarum arbor um creatione, ßbftmtk* 
Poftqiiam