Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

Solaris vndc 
dicatur* 
Annus Bile* 
xtilis quis fit 8c 
vndc dicatur. 
Operandi fflo 
dus. 
Exe&plufti 
CAR OLI. 
Imperatoris. 
Exemplu Re* 
gis F E R DI 
NANDI. 
Rhomx codi* 
tx cyclus Sola 
ris, liter a domi 
nicalis, inter* 
uallum&cqug 
cxtitcrunt. 
ASTRONOMICVM 
• « 
ENVNCTIATVM TRICESIMVM SEPTIM. 
Cyclum Solare,Literam domimcalem, annunq^Bilexti* 
lem, Infernalium & concurrentes, per inftrumentum pix* 
Iens veloriflime conlequi. 
YCLVS SOLIS COMPREHEN 
dit x 8 annos, s olaris vocat 9 ,no ideo, 
quia s ol tato teporis interuallo curfum 
fuu pficiat figniferu peragrado, fed qcf 
in zs annis varietates vniuerfx qua; 
in litera Solari, id eft,dominicali, anno 
Bilextili, diebulip concurrentibus eue< 
niunt ad fua principia prifhnumq? ftaa 
tum reuertuntur. Aequo annoru cum 
riculo Bilextilis vna cum communi an 
no nullas non ferias leu dies hebdoma 
dxoccupant, id eft, tanto annoru lapfu 
omnes Iiterx Calendarii dominicales fiunt, ex bifextilibus duobus in 
tegra fcptimana conflatur* Annus autem Solaris diebus 3 e? con 
dat Iulio Cxlari primum obfcruatus, Huius principium cum a meri 
die lummas, lequentis anni principium velperi poft meridiem carptu* 
jrum eft eiuldem diei quo prius caepi t, Secundus annus media noCte 
aulpicabitur eiuldem diei,aliquid amplius iam promouens, Tertius 
non eundem magis diemfcd auroram fcquentem exordio fuo vendica 
bit,ficut Sc quarto anno eiuldem diei meridies rurfus principium dabi 
tur, quamobredies integra intercalatur quarto quouis anno, id quod 
fit 6 kalendas Martii, iterum ep annus incipit in eiuldem diei 
meridie velut antea. Intercalatio ifta nullibili commodius fieri poteft, 
quam in Februario,ed ? quod menfis ille omnium breuiflimus fit,quam 
obrem Sexto Kalendas Martias,qui ell 2.4 Februariidies hoccon* 
fieri aflblet. Scribitur autem fcxto kalendas bis, litcraqt F bis repe 
titur, quam ob caufam annus intercalaris etiam Bilextilis vocatur, 
quali Bis lex kalendas Martias habens. Illi vero duo dies pro vno nu 
merari lolent. Tanta autem intercalationis huiufmodi neccflitasin* 
cumbit, vt nifi fieret,dies natiuitatis Dominica: alias inlpacio 72 s 
annorum in diem Ioannis Baptiftx recifurus, reliqua vero fella per» 
dimidium annum euariatura fint. Quanq autem fingulis quatuor an 
nis intercalatio iteretur,nihilominus tamen, quia annus non ad vn*» 
guemadeo dierum & «s horarumell,ephemeris leu Calenda 
rium, ficut videre licet, adhuc inemendatum nobis durat, velutinfc» 
quentibusdiceturfufius. E cyclo Solari, literam dominicalem, an 
nos Sc Comunes Sc Bifcxtos, Die% cocurrentes venamur, Per fi 
guram fcquentem indagare qui cupiet ea,primum e propinqua hic ta 
bula propofiti numeri centenarium minorem anno poft Chriftum ac 
cepto eliget. Numerus huic centenario collateralis Solaris cyclus vo 
cabitur, eundem in inftrumenti limbo extremo leu ampliori videns eu 
indice X exprime. Annum poft hac in circulo Ipirali propolitum rc 
quire, ab inuento limbum vfq? extimum redta traiicito, in quo nume<* 
rum cycli Solarisininterioriliteramdominicalemrcpcries. Si litera 
dominicalis vna dumtaxat offenditur, annum dices communem, fi du 
plex, annus bilextilis nuncupabitur. Prior autem feu fuperior litera- 
rum dominicalis erit a anni principio in 24 Februarii diem, Secun* 
da vel inferior a 24 die Februarii in finem anni vfqn Quemadmo* 
dum anno nati Redemptoris noftri reperiuntur 9 prope radicem ^ 
(qui numerus fi Dionilio abbati,cognomcto exiguo, fidem habemus) 
eotemporeCyelusSolarisextitit, D C Iiterx dominicales, quaru 
D vfq? ad Matthix feftum dominicas docuit, C ad anni exitum, 
flr C A R O LI Imperatoris nati Centenarius eft ) fo o, quo in ta * 
bula perlpeCto 25- iuxta Cyclus les Solaris exhibet, quem numeru 
2f in limbo exteriore querenti E D litera: dominicales offerentur, 
indicantes C A R O L V M efle anno Bilextili genitum. f Rege 
FERDIN A NDVM anno currenti jyo3 natum nouimus.if 00 
centenarius dat zf, vt antea,in tabula, qua: in limbo quxfita, index 
X fignet,incircuIocplpirali 3 reliquisannisinuentis,abhiisdire- 
dte ad limbum exteriorem promouendo, ibidem 28 cyclus videlicet 
Solaris,in proximo litera dominicalis A inucnietur, frQuopa- 
<$o Sc ante Chriftum fit agendum vno exemplo doceberis, Tempus 
igitur Romae condita: 7f 3 anni completi ante Seruatorem fuifle fe 
runtur. Centenariusindemaior 800 acceptus, & in tabula exami/ 
natus z) collateralia dabit, quibus in limbo quaefitis,index X fub- 
locabitur,7f 3 deinde ab 800 lubtraCta ^7 relinquunt annu cur 
rentem, in quo vrbs extrui expit. In circulo igitur gyrofo ^7 requi* 
fita,fuprafe cyclum Solarem )2 literamcp Dominicalem G hpic 
numero congruum oftendent. Bilextilem annum alia quoq; ratione 
£c expeditillima potes fcire fic. Si propolitum annorum numerum per 
3. diuidas 8c nihil redundet, annus propofitus Bilextilis eft, led hoc in 
annis poft Chriftum numeratis. Ante vero hoc pafto agis. Propoli 
tum a centenario maiore demes, dempti fummam deinde per 4 leca* 
bis, yeluti in hoc priori vrbis fundata: exemplo patet, in quo Rhoma 
tertio anno poft Bilextum condita videbatur, cum enim 7f 3 annos 
poft fundationem fc* ad Chriftum elapfosab 800 fubtrahas, 47 
remanent, quibus diuifis per 4 fuperfunt 3, qua: annum tertium 
poft Bilextilem fuifle indicant, Retro ergo a Chrifto computantor 4 
anni 
ASTRO-CAESA 
anni completi occurrunt* Litere Domi* 
nicalisfubinde variatx caufa eft duplex, 
Vnaquodinanno Bilextili 24 dieFe^ 
bruarii,f,f, litera bis confeftimiteretur, 
vnde contingit neceflarid,lequentes lite^ 
ras vniuerfasintegro diei Ipacio tranlpo- 
ni,veluti hoc exemplo, CAROLvM 
Caefarem anno Bilextili ortum accepim’ , 
24 Februarii,quodieliteree incipiuntdi 
uerfificari fiue mutari dominice, Vicetia 
moquarto enim die f litera apparet,diem 
Lunae referens,quoniam E dominicalis 
in 24 vfqi die fuit, Quadoquidc aut in* 
tcrcalarisnomine F utera z? diei quo 
q» tribuitur, f hoc loco dies Martis appel 
labitur,tametfi g hucufqj Martis Agnatu 
ra geflerit. Qm aute annus ita totus vno 
die nunc fuper aggregato procedat,no il 
lepide a germanis ainSchaltiar dicitur, 
Schalten enim Germani fprie vocat, qd* 
latini circuloquetcs,manuspmouere vel 
ptrudere,vel vt fic dica,pagere vocat,fur 
lchiben,Shalteenim Sc furtlchibeidem di 
uerfisnatioibuseft. Altera caufam efficit 
finis anni principifiqj A litera fignatum 
vtrumqij Sequela liquideliteraru A A 
duaru facit vt dominicalis no variari non 
poflit, ficut in anno Bilextili apparet,vt 
Anno Domini 02. dominicalislitera 
B habita eft,oportuit ergo IiteraAdiem 
Saturni poftedifle,eft aute A litera diei 31 
Decebris. Cu itaqp nouiftima Decembris 
Sabati dies fit, neceft*ario prima fequentis 
anni (in quo nat 9 eft rex EERDINAN 
D V S) qui lemper ab A incipit dominica 
die fuifle couincitur,ideocp A litera quat 
In anno FERDINANDI dominicalis 
efle debebat,mutata eft, Cuiapleracp dc 
dominica die meminerimu^no videbatur 
abs re efle,fi adhuc manifeftiora de eade 
felliuitatedominica in lequetib 9 fui vfum 
frequetiore exhibitura in prylentia tradta 
rem 9 .Chriftiana itaq? ecclefia,quod ludei 
Sabatu,dominiai die nominauit, a Satur 
ni in s olis diedigreflano temere,eu enim 
Solis die Chrift 9 & nat 9 fit dc mortisvi&or, 
nos eodedie vity triumphans reftituerit, 
qsmireturino potius huc diequsim Sab* 
batifin quo nihil tale nobis euenerit colere 
quid cu ludeis feftiuitate no participare- 
mus:aqbus omnis noftra religio abhor 
rere merito debet, A ludeis aute dies So 
lis prima Sabbati vel feria prima, antiqui 
tus dies Solis, ficut $c nobis (der Sonnen 
tag) appellatur,veluti ludei rurfus fecun* 
da Sabbati,qua veteres die Lune,nos (den 
M ontag) dicimus. Reftat nuc vt dicamus 
deinternullobreuibus. ^[Interuallu fpa 
ciu eft,dieijt illud quod inter natiuitatis fc 
ftu Sc dominica Eftomihi vel Quinquagc 
fima intercidit, reliqui vero diesanatiui- 
tate vfp ad proxima dominicam CON 
CVRRENTES nominantur. Cuaute 
per Iiteras dominicales hactciEinterualll! 
Sc fella mobilia inucniri lolita fint, alium 
hoc loco inquiredi modu prxfcriba, ita 
vt ie vitro Sc fine negotio querctis offerat, 
Cocurrentes tantumodo per regula inuc 
nire docebo. Regula. Literam dominica 
lem intuere, quae li A eft, cocurrentem 
o efle fcito, Si B tu cocurrens eft j Scc, 
vt patet hoc verlu, 
A o, B j, C 2* D 3* E f♦ 
F S♦ G <*• 
HocadieAo dc anno Bifextili,cuius Ii- 
tera dominicalis prior fcdulo accipi debet 
fecunda neglecta. Quod ad fefta mobi 
lia Sc interuallum attinet,in fcquenti enun 
d:iato tranfigetur, vbide pafchate verba 
fient. 
SEOVVNTVR RADICES 
CENTENARIORVM 
CyGLI SOLARIS. 
r 1 1 . . 
w 
q7 ^ 
VLA^' 
CYCLI SO 
LARIS* 
r 7 7 T < \ \ \ ^ \ l 
<U ♦ 
s e 
cj 3 
Is 
i| 
C 
n a 
• —« 
2U, 
c 0' 
S Ou 
Anri' 
Radices poft 
Chriftum an 
nis labetibus 
relpondetes. 
Radices an 
te Chriftum 
annis laben* 
tibus confcn 
tanex. 
^.hriiti 
9 
' Chrifti 
9 
M 
X 
1O0 
200 
3O0 
21 
f 
ir 
100 
200 
^OO 
400 
^00 
60O 
X 7 
f 
21 
400 
9O0 
60O 
z 
19 
700 
8O0 
90O 
IOQO 
M 
roo 
800 
900 
9 
ir 
f 
I 
XOOO 
i 100 
r 200 
1500 
17 
S 
2 r 
1100 
I 200 
I *oo 
1 
M 
19 
1400 
1 yoo 
1600 j 
1700 
1800 
19O0 
XOOo 
2 I OO 
2100 
l^OO 
9 
m 
1400 
1 foo 
1600 
9 
21 
9 
ir 
y 
I^oO 
1800 
1900 
1 
M 
21 
2000 
29 ‘ 
9 
2f 
M 
2100 
2200 
2300 
9 
21 
9 
24 0 
29OO 
2600 
2>00 
1800 
29O0 
I 
17 
JT 
21 
9 
z4°o 
25-00 
2600 
17 
r 
M 
1700 
2800 
2t)Oo 
9 
21 
5000 
M 
3000 
9 
^ IOO 
?200 
3400 
3^co 
3 600 
^700 
38O0 
39OO 
40O0 
4r 00 
4100 
4 $00 
1 
i> 
S 
3IOO 
3 2 00 
3?oo 
17 
r 
M 
2 X 
9 
3400 
35-00 
3600 
19 
9 
21 
M 
X 
17 
3700 
3800 
3900 
9 
17 
1 
5“ 
4000 
29 
2 1 
9 
4100 
4200 
4300 
9 
21 
9 
44°o 
45-00 
4600 
4700 
4800 
4900 
fOOO 
5-100 
9200 
S}oo~ 
5-400 
9900 
9600 
f700 
f8oo 
5-900 
6000 
16100 
j 6200 
{ 6^09 
1 i 
1 
4400 
4f 00 
4600 
i> 
1 
n 
f 
21 
9 
4700 
4800 
4900 
2 9 
9 
21 
2 f 
9000 
9 
M 
1 
17 
9100 
5-200 
9300 
ir 
1 
M , 
S 
21 
9 
9400 
9900 
9600 
_ 2 9 
9 
2 r 
i? 
1 ? 
1 
j-?oo 
5800 
y 9 oo 
9 
ir 
r 
17 
6000 
2 9 
9 
21 
f P 
2 I 
9 r 
6lOO 
6200 
630O 
j 6400 
| yC-oo 
.6600 
6>qO 
6800 
6900 
^ooo j 
n 
1 
f 
21 
’ 9 
64OO 
69OO 
6600 
9 
17 
r 
6>oq 
6 8 oo 
6900 
1? 
29 
9 
70O0 1 
1 21— ,