Die digitale Landesbibliothek Oberösterreich

ASTRONOMICVM 
CAESAREVM 
VSVS TOROVETE 
ENVNCTIATVM PRIMVM. 
Signum & gradum Solis ad Singulos dies indagare, 
RADVM SOLIS ET SIGNVM 
fi indagare cupis, principio fac co= 
gitesdecrefcatne dies an augeatur, id 
vbi cognitum habes, Torquetumpone 
fuper aliquam fuperficiem planam ho* 
rizonti xquidiftantem,& in nullam pa* 
tem deflexam, Deinde compalTumpo» 
ne fuper bafim, ita,vt latus compaffi x* 
quidilletlinex C B vel etiam A B, 
nam ea vtracp meridiana eft, Mox Tor 
quetum fimul cum horologio illo viato 
rio huc illuc promoue,tatilper du mag* 
netem videris recte coliftere, Sc latus balis A G verfus meridie ver» 
gere, ficq? noris Torquetum bene & ad omnem vfum efle aptiflime co 
politum,. Deinde fi forffeadcrefcit tum dies verfus Solem verte latus 
illud zodiaci, quod V V &c. continet, Sin autem decrefcit, altera 
partem qua: nt & reliqua ligna defeendentia habet, Poftha:c alte 
ramanu regulam circumuerte inferiorem (iue turnumhinc inde, alte» 
ra zodiacum totum donec folis radios per foramina duarum pinnula* 
rum exceperis in regula inferiori. Deinceps vide ad alicuius ligni,que 
gradum linea fiduciae iplius Alhidadx ceciderit, & is tibi erit gra, in 
quo lol eft illa die. Eundem quoq? gra. flarim quxre in zodiaco infe* 
riori, & circumluflra apud quam horam, quxq? minuta illum reperias 
dc hoc tibi tempus etiam hora: certa: atq? minutorum erit, 
ENVNCTIATVM SECVNDVM 
Cognito iam Solis gradu, horam diurnam cx radiis fola 
ribus cognofcere. 
Od fi etiam perfpedto folis gra. horam in* 
terdiufeiredelyderas, age lineam fiduciae 
pone fuper gra. illum folis, totumqi zodia» 
cum vna cum regula huc illuc circumuerte 
tantifper dum radius Solaris foramina pin 
nularu penetret, & fic gra, Solis zodiaci in» 
ferioris, tibi horam & minuta monllrabit 
*n «equatoris circulo, 
ENVNCTIATVM TERTIVM 
Quacunq? hora diei iignum 8c gradum lunc inueftigarc. 
Rincipio fac horam quseras per primum illud vel * 
enundtiata, dc fic zodiacum tene («menta hora) 
immotum, regulam autem inferiorem fimul cum eri* 
fla verte verfus centrum corporis 3>, quae fi minor 
fuerit, quam vt centrum rerte dignoicas,illud imagi 
nare faltem, qtiumqj fic lunam iuxta fuperficiem eri* 
fla: conlpicis, regulam adllimme fliperiorem,eius pin 
nacidium perforatum verte ad ocultum tuum, diligenter obferuans, 
quomodo lunam per pinnulam dc nodulum illum deprehendas, id vbi 
redte feceris, iam tibi linea fiduciae regula: inferioris gra, 2) monflra 
bit in zodiaco,dc linea fiducia: fuperioris regula: diflantiam ab Eclypti 
ca, vel meridiem verfus vel ad leptentrinem, 
ENVNCTIATVM QVARTVM 
Horam tam diurnam cp nochimam cx lunarib, radiis 
deprehendere. • 
L ineam fiduciae regulx inferis-fuper gradufh Luna: colloca in 
Ecliptica, &vbi lievifum tuum per pinnacidia fuperiora, vel di* 
redteiuxta criftam perduxeris vfq? ad Lunam,tunc gradus Solisinzo 
diaco inferiori horam quxfitam tibi monflrabit in «equatore. 
ENVNCTIATVM Q_VINTVM. 
Ex ftella aliqua cognita horam nodis certam inuenire. 
Vm iam ex capite primo primi Cometa: cognitfi ha» 
bes & perfpedtum, quomodo colligas gra.Iongitudi, 
dxlatitud, alicuius ftella: quam prius nofti, tunc regn 
lam inferiorem in fuperiori zodiaco pone fuper gra. 
longitudinis ftella:, & regulam fuperiorem in crifla 
colloca fuper gra, latitudinis fimul, tamen hoc obfer» 
uans, an ftella fit in latitudine feptentrionali vel meridionali» Deinde 
sodiacu 
zodiacum totum reuolue (regulistamen fic manentib. immotis) huc 
illuc, tantifper dum llellam illam per fuperiorem regulam perfpicerc 
quacas, vel ipfo nodulo ftilicontegere, ita flarim gradus folis zodiaci 
inferioris monflrabit tibi in xq uatore horam noctis q uxfi tam. 
ENVNCTIATVM SEXTVM. 
Stella fixa praecognita,reliquarum omnium, tam erran* 
tium cp fixarum vera, fecundum longitudine & latitudine 
loca deprehendere. 
X priori propofitione qua:re horam per flellam ah> 
quam fixam, ea inuenta, iam zodiacum habes ad il 
lud momentum compofitum, quem hoc modo ferua 
immotum, dc criftam huc illuc verte, regulam quocp 
ipfius attolle Scdeprime tantiiper, dum flellam,cuius 
gradum fcire cupis ad pinnacidia perduxeris, dc fic li 
nea fiducia: regulae inferioris gradum tibi monftra* 
bit longitudinis Helix, fuperior aute gradum latitudinis, Simulqs hic 
difees meridionalifue fit an feptentrionalis. , * 
ENVNCTIATVM SEPTIMVM. 
Idem ablqj ftellis prxeognitis, cfEcere. 
Vnc fi ftellarum tibi etiam ignotarum gradus longi* 
tudinis aut latitudinis certos noffe defyderas, ello 
quod prius cognita habeas vera minuta horaru, id^ 
per horologium re(tiflimum,ad eam horam dc minu* 
ta promoue gradum in quo Sol eft illo die, vel etiam 
ea ipfa hora, dc habebis zodiacum ficrccfe ordinatu, 
deinde regulam fuperiorem verte ad quamcunqj vo> 
les flellam, dc Iinex fiducix ambx monftrabunttibi fuperius dc inferi* 
gradus tum longitudinis tum latitudinis, 
ENVNCTIATVM OCTAVVM. 
In cognitionem ftella: euiufiris vel fixe vel erronea: citra 
praeceptoris opera fblo Aftronomici praefentis auxilio per# 
uenire. 
I forte vnam tantft flellam fixam cognofcis,&: vtra^p 
regulam ad gradus longitudinis & latitudinis illius re 
ponis. Zodiacum quoqi deinceps redtificas, ficqj rfel 
lam autplanetam finemagiftro aliquo cupis agnolcc 
re, age, gradus ipfius tum longitudinis tum latitudi» 
rffs ex Aftronomico hoc noftro fac conquiras, vel ex 
tabulis Alphonli, aut aliunde,& fic zodiaco recte co 
ftituto, regulam infimam promoue fuper gradum longitudinis plane 
tx vel ilellx fixx,fuperiorem autc in erilia pone fuper gradum latitudi 
nis dc mox per pinnacidium fuperioris regulx intuere nodulum, qui 
tibi ftellam contegit in coelo antea optatam, tantum nunc etiam vere . 
inuentam. 
ENVNCTIATVM NONVM 
Afcendentem Zodiaci gradum cuius momento debitum, 
prariens per inftrumentum ocyftime deprehendere. 
Odiaco iam vna cum crifla debite locato, veluti prio 
ra docuerunt eftunaiata, punctum N incriftxre^ 
gula lignatum verfus figniferum (eaquamaxime ho 
rizontem fupra videtur eleuari parte fignifer )dirige» 
Criftam vero vna cum regula huc illuc, donec filum 
perpendiculi gradum femicirculi fui altiflimum occiu 
pet,age. Dehinc Zodiaci gradum,que fiducix linea 
exprimit,qualis eft,vtrinq? ab Horizote litus 90 gefimi obferua, cui 
fi 90 aliaadiicisgradusexortiuus velafeendensrelilit, fi autem 90 
demis, id fi retro contra lignorum ordine in Zodiaco numeras, oeci» 
duus fiue defeendens redundat, 
ENVCTIATVM DECIMVM 
Expedita facilitate longitudinem regionis inuenire. 
E C O R V M eft quod hic adgrediamur docere 
LeCtor, dc hoc enunCliato inueftigare. Quod fi 
forte aliquot annis coelum nunquam videris: igno 
res etiam (quod fit non raro) vbi nam gentium,terra 
rum, locorumq? fies, neqs id inquirere poflis, tua ta* 
men adhuc fretus arte Sc induftria, quam vel ex pro* 
uerbio, Omnis terra alit, cupias ex te ipfo id refeifee 
re. En modum tibi quo in Torqueto huiufmodi inuenias facillime. 
Principio,